Είναι βέβαιο ότι η λέξη ''δημοκρατία'' παραμένει το έμβλημα της σύγχρονης πολιτικής κοινωνίας,παρά την υποβάθμιση που υφίσταται το κύρος της καθημερινά.Το έμβλημα είναι αυτό που σε ένα συμβολικό σύστημα δεν μπορούμε να αγγίξουμε.Μπορείτε να πείτε ό,τι θέλετε για την πολιτική κοινωνία,να ασκήσετε σε αυτή μια δίχως προηγούμενο ανελέητη ''κριτική'',να καταγγείλετε την ''οικονομική φρίκη'',από τη στιγμή,όμως,που το κάνετε στο όνομα της δημοκρατίας(του τύπου:(''Αυτή η κοινωνία που διατείνεται ότι είναι δημοκρατική πώς μπορεί να διαπράξει τούτο ή εκείνο;'')θα σας συγχωρέσουν.Γιατί,εντέλει επιχειρήσατε να κρίνετε αυτή την κοινωνία στο όνομα του εμβλήματός της,και άρα στο όνομα αυτής της ίδιας.Δεν έχετε λοιπόν εξέλθει από αυτήν,έχετε παραμείνει πολίτης της,και όπως αυτή διακηρύσσει,δεν είστε ένας βάρβαρος,θα σας ξανασυναντήσουμε στη δημοκρατικά προσδιορισμένη θέση σας,και σίγουρα,κατ'αρχάς,στις επόμενες εκλογές.
Υποστηρίζω,λοιπόν,το εξής:και μόνο για να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα των κοινωνιών μας πρέπει,σαν μια a priori άσκηση,να καθαιρέσουμε το έμβλημά τους.Δε θα διαπιστώσουμε την αλήθεια του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε παρά μόνο αφήνοντας στην άκρη τη λέξη ''δημοκρατία'',παίρνοντας το ρίσκο να μην είμαστε δημοκράτες,και άρα,πράγματι,''όλοι'' να μας αντιμετωπίζουν με εχθρικό βλέμμα.Γιατί αυτό το ''όλοι'' για εμάς δε διατυπώνεται παρά μόνο με βάση το έμβλημα.Άρα ''όλοι'' σημαίνει ''δημοκράτες''.Είναι αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε αξίωμα του εμβλήματος.
Εμείς όμως αναφερόμαστε στον κόσμο,και όχι σε ''όλο τον κόσμο''.Ο κόσμος,ακριβώς,όπως φαινομενικά υπάρχει δεν είναι εκείνος όλου του κόσμου.Γιατί οι δημοκράτες,άνθρωποι του εμβλήματος,άνθρωποι της Δύσης,κατέχουν μια δεσπόζουσα θέση,ενώ οι άλλοι ανήκουν σ'έναν άλλο κόσμο,ο οποίος,ως άλλος,δεν είναι στην κυριολεξία ένας κόσμος.Είναι απλώς μια επιβίωση,μια ζώνη για τους πολέμους,τις δυστυχίες,τα τείχη και τις χίμαιρες,Σε αυτό το είδος ''κόσμου'',ζώνης,περνάμε τον καιρό μας,ετοιμάζοντας τις βαλίτσες μας για να ξεφύγουμε από τη φρίκη ή για να αναχωρήσουμε,για πού;Για τον κόσμο των δημοκρατών,προφανώς,οι οποίοι επιδιώκουν να διευθύνουν τον κόσμο και έχουν ανάγκη άλλοι να εργάζονται γι'αυτούς.Αποκτούμε λοιπόν την εμπειρία ότι οι δημοκράτες,εγκατεστημένοι στην θαλπωρή του εμβλήματος τους,δε μας θέλουν στ'αλήθεια,δε μας αγαπούν.
Κατά βάθος υπάρχει μια πολιτική ενδογαμία:ένας δημοκράτης δεν αγαπά παρά ένα δημοκράτη.Για τους άλλους,τους προερχόμενους από πεινασμένες ή ανθρωποκτόνες ζώνες,μιλούν κατ'αρχάς για χαρτιά,σύνορα,στρατόπεδα συγκέντρωσης,αστυνομική επιτήρηση,άρνηση του δικαιώματος επανένωσης της οικογένειας στον ίδιο τόπο...Πρέπει να ''ενσωματωθούν''.Πού;Αναμφίβολα στη δημοκρατία.Προκειμένου να γίνεις αποδεκτός και,ίσως,μια μέρα,έπειτα από πολύ καιρό,να σε χαιρετούν,πρέπει να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου ώστε να γίνεις δημοκράτης,κι αυτό για πολύ καιρό,εργαζόμενος σκληρά,πριν διανοηθείς ότι μπορείς να έρθεις στον αληθινό κόσμο.Ανάμεσα σε δύο ριπές πολυβόλων,τρεις ανθρωπιστικές αποβάσεις αλεξιπτωτιστών,έναν λιμό και μια επιδημία μελετήστε το εγχειρίδιο που αφορά την ενσωμάτωσή σας,το βιβλίο του μικρού δημοκράτη,γιατί θα εξεταστείτε!Και τότε μια τρομερή δοκιμασία σας περιμένει!Το πέρασμα από τον ψευδή στον ''αληθινό'' κόσμο είναι ένα αδιέξοδο.Δημοκρατία,ναι,αλλά προορισμένη για τους δημοκράτες,έτσι δεν είναι;Παγκοσμιοποίηση του κόσμου,ασφαλώς,υπό την προυπόθεση ότι αυτοί που βρίσκονται εκτός του κόσμου θα αποδείξουν ότι αξίζουν επιτέλους να είναι εντός του.
Τελικά,από το γεγονός,ότι ο ''κόσμος'' των δημοκρατών δεν είναι καθόλου ο κόσμος ''όλου του κόσμου'' έπεται ότι η δημοκρατία,ως έμβλημα και φύλακας των τειχών μέσα στα οποία ο μικρόκοσμός της απολαμβάνει και πιστεύει ότι ζει,συσπειρώνει μια συντηρητική ολιγαρχία,της οποίας το έργο-συχνά είναι πολεμικού χαρακτήρα-συνίσταται στο να διατηρεί,σφετεριζόμενη την ονομασία ''κόσμος'',αυτό που δεν είναι παρά μόνο η επικράτεια της ζωώδους ζωής της.
Αφού αποκαθηλώσαμε λοιπόν το έμβλημα και εξετάσαμε επιστημονικά το ερώτημα για ποιά επικράτεια πρόκειται-την επικράτεια στην οποία δρουν και αναπαράγονται οι δημοκράτες-μπορούμε να επανέλθουμε στο σημαντικό ερώτημα:σε ποιους όρους οφείλει να υπακούει μια επικράτεια ώστε να μπορεί να παρουσιάζεται ως ψευδεπίγραφα ως κόσμος υπό το δημοκρατικό έμβλημα;
[...]Μπορούμε λοιπόν να ξαναδιαβάσουμε αυτό που συνιστά στην φιλοσοφία την πρώτη καθαίρεση του δημοκρατικού εμβλήματος,πιο συγκεκριμένα αυτό που αναφέρεται επί του θέματος VIII βιβλίο της Πολιτείας.Ο Πλάτωνας αποκαλεί ''δημοκρατία'' μια διευθύνουσα οργάνωση,ένα ορισμένο τύπο συγκρότησης(συντάγματος).Πολύ αργότερα ο Λένιν θα πει επίσης:η δημοκρατία δεν είναι παρά μια μορφή κράτους.Αλλά και για τους δύο αυτό που πρέπει να σκεφτούμε δεν είναι τόσο η αντικειμενικότητα αυτής της μορφής όσο η υποκειμενική της απήχηση.Η σκέψη οφείλει να μεταβεί από το δίκαιο στο έμβλημα,από τη δημοκρατία στο δημοκράτη.Η βλαπτική ισχύς του δημοκρατικού εμβλήματος συμπυκνώνεται στον υποκειμενικό τύπο που διαπλάθει και του οποίου,για να το πούμε με μια λέξη,ο εγωισμός,η επιθυμία της μικροαπόλαυσης,αποτελεί το κρίσιμο γνώρισμα.
[...].Βέβαια,η προσέγγιση του Πλάτωνα εμπεριέχει μια καθαρά αντενεργή πλευρά.Γιατί η πεποίθησή του είναι ότι η δημοκρατία δεν θα σώσει την ελληνική πόλη.Και πράγματι δε την έσωσε.Θα πούμε,λοιπόν,ότι η δημοκρατία δεν θα σώσει την περίφημη Δύση μας;Ναι,θα το πούμε,υπό τον όρο να προσθέσουμε ότι τότε επανερχόμαστε στο παλαιό δίλημμα:κομμουνισμός,μέσω οδών που πρέπει να επανεπινοήσουμε,ή βαρβαρότητα επανεπινοημένων φασισμών.Οι Έλληνες είχαν τους Μακεδόνες,έπειτα τους Ρωμαίους.Δουλεία πάντως,και όχι χειραφέτηση.
Ο Πλάτωνας,ως παλιός αριστοκράτης,στρέφεται προς μορφές που θεωρεί ότι προυπήρξαν(μια αριστοκρατία με φιλοσοφική επένδυση),αλλά τις οποίες στην πραγματικότητα επινοεί.Η αριστοκρατική του αντίδραση προτείνει ένα πολιτικό μύθο.Γνωρίζουμε διάφορες σύγχρονες παραλλαγές όπου η αντενεργός στάση ενδύεται το ένδυμα της νοσταλγίας.Η πιο εντυπωσιακή είναι η δημοκρατική(ρεπουμπλικανική)ειδωλολατρία,η οποία είναι τόσο διαδεδομένη στη μικροαστική μας διανόηση και όπου αποθεώνεται η επίκληση στις ''δημοκρατικές μας αξίες''.Από ποιο ''δημοκρατικό πολίτευμα'' τροφοδοτείται αυτή η επίκληση;Από εκείνο που δημιουργήθηκε με το σφαγιασμό των κομμουνάριων;Από εκείνο που ενδυναμώθηκε με τις αποικιοκρατικές κατακτήσεις;Εκείνο του Κλεμανσώ,ο οποίος τσάκισε τις απεργίες;Μήπως από εκείνο που τόσο καλά οργάνωσε τη σφαγή του '14-'18;Ή από εκείνο που παραχώρησε απόλυτη εξουσία στον Πεταίν;Αυτό το ''δημοκρατικό πολίτευμα'' πασών των αρετών επινοήθηκε για τις ανάγκες της περίστασης:για να υπερασπιστεί το δημοκρατικό έμβλημα,το οποίο καθώς γνωρίζουμε ξεθωριάζει επικίνδυνα,όπως αντίστοιχα κάνει ο Πλάτωνας βασιζόμενος στους φύλακες-φιλοσόφους του όταν πιστεύει ότι κρατά αναπτεταμένη μια αριστοκρατική σημαία,που είναι όμως ήδη σαρακοφαγωμένη.Πρόκειται σαφώς για την απόδειξη ότι κάθε νοσταλγία είναι νοσταλγία για κάτι που δεν υπήρξε.
Ωστόσο,η πλατωνική κριτική της δημοκρατίας απέχει πολύ από το να είναι αποκλειστικά αντενεργός ή αριστοκρατική.Στοχεύει τόσο στην ουσία της πραγματικότητας που η δημοκρατία τυποποιεί στο επίπεδο του κράτους,όσο και στο υποκείμενο το οποίο συγκροτείται μέσα σ'ένα κόσμο κατ'αυτό ον τρόπο τυποποιημένο,το οποίο αποκαλεί ''δημοκρατικό άνθρωπο''.
Οι δύο θέσεις του Πλάτωνα είναι λοιπόν οι εξής:
1)Ο δημοκρατικός κόσμος δεν είναι στην πραγματικότητα ένας κόσμος
2)Το δημοκρατικό υποκείμενο δε συγκροτείται παρά μόνο σε σχέση με την απόλαυσή του.
Οι δύο αυτές θέσεις είναι,κατά τη γνώμη μου,πλήρως τεκμηριωμένες,και προτίθεμαι να τις αναπτύξω εδώ κατά κάποιο τρόπο.
Ως προς τι η δημοκρατία δεν επιτρέπει παρά μόνο ένα υποκείμενο της απόλαυσης;[...].Κατά βάθος η εκπαίδευση του δημοκρατικού υποκειμένου από την κυρίαρχη κοινωνική ζωή αρχίζει με την αυταπάτη ότι όλα είναι διαθέσιμα:''Να απολαμβάνεις χωρίς εμπόδια'',λέει ο αναρχικός του Μάη του 1968.''Ρούχα,παπούτσια Nike και το χόρτο μου'',λέει ο ψευτοεξεγερμένος των ''προαστίων''.Η ίδια όμως δημοκρατική ζωή τελειώνει μέσα στο λυκΕίναι αυτή η αφηρημένη ισότητα,υποταγμένη στην αριθμητική ποσότητα,όφως της συνείδησης ότι όλα είναι ισοδύναμα.,και άρα τίποτα δεν αξίζει,ει μη μόνον,κατ'αρχάς,το μέτρο κάθε δυνατής αξίας:το χρήμα,και στη συνέχεια ο μηχανισμός που προστατεύει την ιδιοκτησία του,μ'άλλα λόγια η αστυνομία,η δικαιοσύνη,οι φυλακές.Από την άσωτη απληστία που φαντάζεται ότι είναι ελευθερία ως τους προυπολογισμούς εξαθλίωσης και την αστυνομοκρατία,να πώς πορεύεται η εποχή μας.
[...]Από τη στιγμή που έχει τεθεί η ισοδυναμία κάθε πράγματος,έχουμε επιφάνειες,ερείσματα,απεριόριστες φαινομενικότητες,ωστόσο κανένας κόσμος δεν μπορεί να εμφανιστεί.Αυτή είναι πράγματι η σκέψη του Πλάτωνα όταν διακηρύσσει ότι η δημοκρατία είναι μια μορφή διακυβέρνησης ''ευχάριστης,αναρχικής και παράξενης,η οποία παρέχει ένα είδος ισότητας τόσο σε αυτό που είναι άνισο όσο και σε αυτό που είναι ίσο''.Η ευχαρίστηση είναι εκείνη την οποία βρίσκει η νεολαία και η οποία αφορά τις ικανοποιημένες επιθυμίες ή τις επιθυμίες που θεωρητικά μπορούν να ικανοποιηθούν.Η θεσπισμένη ισότητα ανάμεσα στο άνισο και στο ίσο δεν είναι για εμάς άλλη από τη νομισματική αρχή,το γενικό ισοδύναμο που παρεμποδίζει κάθε πρόσβαση σε πραγματικές διαφορές,στο ετερογενές ως τέτοιο,το υπόδειγμα του οποίου είναι το χάσμα ανάμεσα σε μια διαδικασία αλήθειας και στην ελευθερία των γνωμών.Είναι αυτή η αφηρημένη ισότητα,υποταγμένη στην αριθμητική ποσότητα,η οποία απαγορεύει τη συνεκτική συγκρότηση ενός κόσμου και επιβάλλει το βασίλειο αυτού που ο Πλάτωνας ονομάζει ''αναρχία''.Ένας κόσμος της καθολικής υποκαταστασιμότητας είναι ένας κόσμος χωρίς προσίδια λογική,κατά συνέπεια δεν είναι ένας κόσμος,αλλά μόνο ένα ''αναρχικό'' καθεστώς του φαίνεσθαι.
Αυτό που προσδιορίζει τον δημοκρατικό άνθρωπο,εκπαιδευμένο από αυτή τη αναρχία,είναι ότι υποκειμενοποιεί την αρχή της,εκείνη της υποκαταστασιμότητας κάθε πράγματος.Έχουμε,λοιπόν μια απρόσκοπτη κυκλοφορία των επιθυμιών,τα αντικείμενα στα οποία οι επιθυμίες αυτές προσκολλώνται και τις σύντομες απολαύσεις που αντλούμε από αυτά τα αντικείμενα.Μέσα σε αυτήν ακριβώς την κυκλοφορία συγκροτείται το υποκείμενο.Είδαμε ότι,φτάνοντας σε μια ορισμένη ηλικία,αποδέχεται,στο όνομα της πρωτοκαθεδρίας της κυκλοφορίας(του ''εκσυγχρονισμού''),μια ορισμένη απροσδιοριστία των αντικειμένων.Δε βλέπει πλέον παρά το σύμβολο της κυκλοφορίας,το χρήμα ως τέτοιο.Ωστόσο,μόνο το πρωταρχικό πάθος,εκείνο που προσκολλάται στο δυνητικό άπειρο των απολαύσεων,μπορεί να ζωογονήσει την κυκλοφορία.Απ'όπου προκύπτει ότι,εάν η φρόνηση της κυκλοφορίας διακρίνει τους γέρους-οι οποίοι έχουν καταλάβει ότι η ουσία των πάντων είναι η νομισματική μηδαμινότητα-,η ζωογονημένη ύπαρξή της,η αδιάκοπη συνέχισή της,απαιτεί από τη νεολαία να είναι ένας προνομιακός πρωταγωνιστής.Ο δημοκρατικός άνθρωπος ενοφθαλμίζει ένα φιλάργυρο γέρο σε ένα άπληστο έφηβο.Ο έφηβος κινεί τη μηχανή και ο γέρος εισπράττει τα κέρδη.
Ο Πλάτωνας αντιλαμβάνεται στην εντέλεια ότι,σε τελική ανάλυση,ο δημοκρατικός ψευδόκοσμος υποχρεώνεται να λατρεύει σαν είδωλο τη νεολαία και ταυτόχρονα να είναι δύσπιστος έναντι στον υπέρμετρο ενθουσιασμό της.Υπάρχει κάτι στο δημοκρατικό στοιχείο που είναι ουσιωδώς νεανικό,κάτι που ανήκει σε ένα καθολικό παλιμπαιδισμό.Όπως γράφει ο Πλάτωνας,σε ένα τέτοιο ψευδόκοσμο ''οι γέροι υποκύπτουν στους τρόπους των νέων από φόβο μήπως τους περάσουν για βαρετούς και δεσποτικούς''.Για να καρπωθεί τα κέρδη του κυνικού σκεπτικισμού του ο γερο-δημοκράτης οφείλει και αυτός να μεταμφιεστεί σε μαχητικό νέο,οφείλει να απαιτεί κάθε μέρα όλο και περισσότερο ''εκσυγχρονισμό'',''αλλαγή'',''ταχύτητα'',''ρευστότητα''.Παράδειγμά του είναι ο ακούραστος και εκατομμυριούχος γερο-ροκάς που συνεχίζει,όσο εξουθενωμένος και ρυτιδιασμένος και αν είναι,να τσιρίζει στο μικρόφωνο συστρέφοντας το γηραλέο κορμί του.
Τι γίνεται με τη συλλογική ζωή όταν έμβλημά της είναι η αιώνια νεότητα,όταν η έννοια της ηλικίας έχει εξαφανιστεί;Αναμφίβολα υπάρχουν δύο δυνατότητες.Απουσία ενός αληθινού(καπιταλιστικού...)επιπέδου νομισματικής κυκλοφορίας,αυτή η φιγούρα είναι τρομοκρατική,γιατί προσδίδει απεριόριστη αξία στη βιαιότητα και στην ασυνειδησία των εφήβων.Έχουμε δει τις τρομακτικές συνέπειες της επαναστατικής εκδοχής αυτού του ακατέργαστου ''νεοτισμού'' στην περίπτωση των ερυθροφρουρών της Πολιτιστικής Επανάστασης και των Ερυθρών Χμερ.Η απο-ιδεολογικοποιημένη εκδοχή της είναι ένοπλες συμμορίες εφήβων,χειραγωγούμενες από εξωτερικές δυνάμεις ή πολεμικούς αρχηγούς,οι οποίες σπέρνουν τον τρόμο σε πολλές αφρικανικές περιοχές.Πρόκειται εν προκειμένω για τα εφιαλτικά όρια του εφηβικού δημοκρατισμού,αποσυνδεδεμένου από τη νομισματική κυκλοφορία των πραγμάτων,με εξαίρεση την κυκλοφορία των φονικών όπλων που τους παρέχονται εν αφθονία.Τι συμβαίνει,όμως σε εμάς;Σ'εμάς η πρωττοκαθεδρία της νεολαίας επιβάλλει τη διασκέδαση ως κοινωνικό νόμο.''Διασκεδάστε'' είναι το αξίωμα για όλους.Αποτελεί υποχρέωση ακόμη και γι'αυτούς που δεν έχουν διόλου τα μέσα για να διασκεδάσουν.Εξ ου και η τεράστια βλακεία των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών.
Σε κάθε περίπτωση ο Πλάτωνας μας επιτρέπει να σκεφτούμε τις κοινωνίες μας ως συνύφανση τριών μοτίβων:της απουσίας του κόσμου,του δημοκρατικού εμβλήματος ως υποκειμενικότητας υποδουλωμένης στην κυκλοφορία,και της επιταγής για απόλαυση ως γνωρίσματος καθολικής εφηβείας.Η θέση του είναι ότι αυτός ο συνδυασμός εκθέτει μοιραία την κοινωνία που ξεδιπλώνεται εντός αυτού του πλαισίου σε μια ολική καταστροφή,γιατί δεν είναι σε θέση να οργανώσει μια πειθαρχία του χρόνου.
Η περίφημη περιγραφή της υπαρξιακής αναρχίας των ικανοποιημένων δημοκρατών που δίνει ο Πλάτωνας παρουσιάζεται κατ'αρχάς,σαν ένα είδος ειρωνικού εγκωμίου αυτού που ο Σωκράτης θα αποκαλέσει λίγο πιο κάτω ''τόσο ωραίο και τόσο νεανικό τρόπο διακυβέρνησης'':
''O δημοκρατικός άνθρωπος δε ζει παρά μόνο στο καθαρό παρόν,καθιστώντας νόμο μόνο την επιθυμία που παρέρχεται.Σήμερα το πρόγραμμά του περιλαμβάνει λουκούλλειο γεύμα συνοδευμένο με κρασοκατάνυξη,αύριο θα αφοσιωθεί αποκλειστικά στο Βούδα,στην ασκητική νηστεία,στο καθαρό νερό και στην αειφόρο ανάπτυξη.Τη Δευτέρα θα ξαναβρεί τη φόρμα του ποδηλατώντας για ώρες πάνω σε ένα ποδήλατο δωματίου,την Τρίτη κοιμάται όλη μέρα,μετά καπνίζει και κάνει μεγάλο φαγοπότι,την Τετάρτη δηλώνει πως θα διαβάσει φιλοσοφία,αλλά τελικά δεν κάνει τίποτα.Την Πέμπτη,την ώρα του μεσημεριανού φαγητού,εξάπτεται για την πολιτική,οργισμένος ξεσπά ενάντια στη γνώμη του γείτονά του και καταγγέλει με τον ίδιο μανιασμένο ενθουσιασμό την κοινωνία της κατανάλωσης και του θεάματος.Το βράδυ θα πάει σινεμά για να δει μια μεγάλη μεσαιωνική πατάτα.Επιστρέφει στο σπίτι να κοιμηθεί και ονειρεύεται ότι λαμβάνει μέρος στο ένοπλο κίνημα απελευθέρωσης των υποδουλομένων λαών.Την επόμενη κακόκεφος πάει στη δουλειά του και μάταια προσπαθεί να γοητεύσει τη γραμματέα του διπλανού γρααφείου.Ορκίζεται ότι θα στραφεί προς τις μπίζνες!Αυτός θα τσεπώσει τα κέρδη από τα ακίνητα!Είναι όμως σαββατοκύριακο,περίοδος κρίσης,όλα αυτά θα τα δούμε την επόμενη βδομάδα.Να μια ζωή,όπως και να'χει!Χωρίς τάξη,χωρίς ιδέες,μπορούμε όμως να την πούμε ευχάριστη,ευτυχισμένη και,κυρίως,τόσο ελεύθερη όσο και ασήμαντη.Το να πληρώσουμε την ελευθερία στην τιμή της ασημαντότητας,αυτό δεν κοστίζει πολύ.''(σημ:το άνωθεν απόσπασμα αποτελεί εκδοχή της πλατωνικής Πολιτείας από τον Μπαντιού,που κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις Fayard με τίτλο ''Η Πολιτεία του Πλάτωνα''(La Republique de Platon)
Η θέση του Πλάτωνα είναι ότι αργά ή γρήγορα αυτός ο τρόπος ύπαρξης-ουσία του οποίου είναι η απειθαρχία του χρόνου-και κρατική μορφή που αντιστοιχεί σ'αυτόν-η αντιπροσωπευτική δημοκρατία-κάνουν να επέλθει,με τρόπο ορατό,η δεσποτική τους ουσία,δηλαδή,η βασιλεία του δεσποτισμού της ενόρμησης του θανάτου,ως πραγματικό περιεχόμενο αυτού που ονομάζεται ''ωραίο και νεανικό''.Γι'αυτό η δημοκρατική ευχαρίστηση τελειώνει γι'αυτόν μέσα στον πραγματικό εφιάλτη της τυραννίας.Ο Πλάτωνας προτείνει λοιπόν τη θέση ότι υπάρχει μια συνάφεια μεταξύ δημοκρατίας και μηδενισμού από τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα του κόσμου και το πρόβλημα του χρόνου.Γιατί ο δημοκρατικός μη κόσμος είναι μια χρονική φυγή.Ο χρόνος ως κατανάλωση είναι ταυτόχρονα και ο χρόνος ως ανάλωση.
Έτσι,έμβλημα του σύγχρονου κόσμου είναι η δημοκρατία,και η νεολαία είναι το έμβλημα αυτού του εμβλήματος,γιατί συμβολίζει ένα χρόνο υπό ασυγκράτητη διαρροή.Αυτή η νεολαία δεν έχει προφανώς καμιά υποστασιακή ύπαρξη,είναι ένα κατασκευασμένο ομοίωμα,προιόν της δημοκρατίας.Μια τέτοια κατασκευή όμως απαιτεί σώματα.Και αυτά τα σώματα κατασκευάζονται γύρω από τρία χαρακτηριστικά:την αμεσότητα(δεν υπάρχει παρά μόνο η διασκέδαση),τη μόδα(διαδοχή υποκαταστάσιμων προιόντων)και την επιτόπια κίνηση(''κουνηθείτε'').
Το να μην είναι κανείς δημοκράτης σημαίνει,άραγε,ότι γίνεται ή ξαναγίνεται γέρος;Όχι,βέβαια,το έχω πει,οι γέροι επαγρυπνούν και εισπράττουν.Αυτό που πρέπει να πούμε είναι το εξής:αν η δημοκρατία είναι η νομισματική αφαίρεση ως οργάνωση της ενόρμησης του θανάτου,τότε το αντίθετό της δεν είναι με κανένα τρόπο ο δεσποτισμός ή ο ''ολοκληρωτισμός''.Το αντίθετό της είναι αυτό που θέλει να αποσπάσει τη συλλογική ύπαρξη από την επήρεια αυτής της οργάνωσης.Αρνητικά,αυτό σημαίνει ότι η τάξη της κυκλοφορίας δεν πρέπει να είναι πλέον αυτή του νομίσματος, ούτε η τάξη της συσσώρευσης αυτή του Κεφαλαίου.Θα αρνηθούμε λοιπόν απολύτως να εμπιστευτούμε το γίγνεσθαι των πραγμάτων στην ατομική ιδιοκτησία.Θετικά,αυτό σημαίνει ότι η πολιτική,με την έννοια του υποκειμενικού ελέγχου-της ενότητας σκέψης και πρακτικής-του γίγνεσθαι των λαών,θα έχει,όπως η επιστήμη και η τέχνη,αξία από μόνη της,σύμφωνα με τους άχρονες κανόνες που είναι οι δικοί της.Θα αρνηθούμε λοιπόν να την υπαγάγουμε στην εξουσία και στο κράτος.Στους κόλπους του συνασπισμένου και ενεργού λαού,η πολιτική οργανώνει,θα οργανώνει,τον μαρασμό του κράτους και των νόμων του.
Τα δύο αυτά μοτίβα ο Πλάτωνας τα είδε με σαφήνεια,αν και,στα όρια της δικής του εποχής,τα περιόρισε σ'αυτό που αποκαλεί ζωή των ''φυλάκων'' της πόλης,τοποθετώντας όλους τους άλλους σε σταθερές παραγωγικές θέσεις.Οι φύλακες δεν κατέχουν τίποτα,σ'αυτούς βασιλεύει το ''κοινόν'' και η μοιρασιά,και η εξουσία τους δεν είναι παρά μόνο αυτή της Ιδέας,γιατί η πόλη δεν έχει νόμους.
Θα γενικεύσουμε αυτούς τους κανόνες που ο Πλάτωνας κρατά για τη φιλοσοφημένη αριστοκρατία του,ώστε να συμπεριλάβουν την ύπαρξη όλων των ανθρώπων.Ή,μάλλον όπως ο Αντουάν Βιτέζ,αναφερόμενος στο θέατρο και στην τέχνη,μιλούσε για την κλίση τους να είναι ''ελιτίστικες για όλους'',εμείς θα μιλήσουμε για έναν ''αριστοκρατισμό για όλους''.Αλλά ο αριστοκρατισμός για όλους είναι ο ύψιστος ορισμός του κομμουνισμού.Και γνωρίζουμε ότι για τους εργάτες επαναστάτες του 19ου αι ο Πλάτωνας ήταν,κατ'αρχάς,η πρώτη φιλοσοφική μορφή του κομμουνισμού.
Εάν με το αντίθετο μιας θεωρίας εννοούμε όχι τη γελοιογραφική της αντιστροφή αλλά τη δημιουργική κατάφαση που καθιστά μάταιο όλο τον εξοπλισμό της,τότε καταλαβαίνουμε το εξής:το αντίθετο της δημοκρατίας,του καπιταλο-κοινοβουλευτισμού δεν είναι ο ολοκληρωτισμός,δεν είναι η δικτατορία.Είναι ο κομμουνισμός,ο οποίος,για να μιλήσουμε σαν τον Χέγκελ,απορροφά και υπερβαίνει τον φορμαλισμό των περιορισμένων δημοκρατιών.
Στο τέλος της άσκησης η οποία,αναστέλλοντας κάθε κύρος της λέξης ''δημοκρατία'',μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την πλατωνική κριτική,μπορούμε εντέλει να την αποκαταστήσουμε σύμφωνα με το πρωταρχικό της νόημα:η ύπαρξη των λαών,θεωρούμενη ως εξουσία πάνω στον ίδιο τον εαυτό τους.Η εμμενής στον λαό πολιτική,ως ανοιχτή διαδικασία μαρασμού του κράτους.Βλέπουμε λοιπόν σαφώς ότι δεν έχουμε καμιά πιθανότητα να παραμείνουμε αληθινοί δημοκράτες,και άρα ομοιογενείς προς την ιστορική ζωή των λαών,παρά μόνο στο βαθμό που θα ξαναγίνουμε,μέσα από μορφές που σήμερα επινοούνται με αργούς ρυθμούς,κομμουνιστές.
Υποστηρίζω,λοιπόν,το εξής:και μόνο για να προσεγγίσουμε την πραγματικότητα των κοινωνιών μας πρέπει,σαν μια a priori άσκηση,να καθαιρέσουμε το έμβλημά τους.Δε θα διαπιστώσουμε την αλήθεια του κόσμου μέσα στον οποίο ζούμε παρά μόνο αφήνοντας στην άκρη τη λέξη ''δημοκρατία'',παίρνοντας το ρίσκο να μην είμαστε δημοκράτες,και άρα,πράγματι,''όλοι'' να μας αντιμετωπίζουν με εχθρικό βλέμμα.Γιατί αυτό το ''όλοι'' για εμάς δε διατυπώνεται παρά μόνο με βάση το έμβλημα.Άρα ''όλοι'' σημαίνει ''δημοκράτες''.Είναι αυτό που θα μπορούσαμε να αποκαλέσουμε αξίωμα του εμβλήματος.
Εμείς όμως αναφερόμαστε στον κόσμο,και όχι σε ''όλο τον κόσμο''.Ο κόσμος,ακριβώς,όπως φαινομενικά υπάρχει δεν είναι εκείνος όλου του κόσμου.Γιατί οι δημοκράτες,άνθρωποι του εμβλήματος,άνθρωποι της Δύσης,κατέχουν μια δεσπόζουσα θέση,ενώ οι άλλοι ανήκουν σ'έναν άλλο κόσμο,ο οποίος,ως άλλος,δεν είναι στην κυριολεξία ένας κόσμος.Είναι απλώς μια επιβίωση,μια ζώνη για τους πολέμους,τις δυστυχίες,τα τείχη και τις χίμαιρες,Σε αυτό το είδος ''κόσμου'',ζώνης,περνάμε τον καιρό μας,ετοιμάζοντας τις βαλίτσες μας για να ξεφύγουμε από τη φρίκη ή για να αναχωρήσουμε,για πού;Για τον κόσμο των δημοκρατών,προφανώς,οι οποίοι επιδιώκουν να διευθύνουν τον κόσμο και έχουν ανάγκη άλλοι να εργάζονται γι'αυτούς.Αποκτούμε λοιπόν την εμπειρία ότι οι δημοκράτες,εγκατεστημένοι στην θαλπωρή του εμβλήματος τους,δε μας θέλουν στ'αλήθεια,δε μας αγαπούν.
Κατά βάθος υπάρχει μια πολιτική ενδογαμία:ένας δημοκράτης δεν αγαπά παρά ένα δημοκράτη.Για τους άλλους,τους προερχόμενους από πεινασμένες ή ανθρωποκτόνες ζώνες,μιλούν κατ'αρχάς για χαρτιά,σύνορα,στρατόπεδα συγκέντρωσης,αστυνομική επιτήρηση,άρνηση του δικαιώματος επανένωσης της οικογένειας στον ίδιο τόπο...Πρέπει να ''ενσωματωθούν''.Πού;Αναμφίβολα στη δημοκρατία.Προκειμένου να γίνεις αποδεκτός και,ίσως,μια μέρα,έπειτα από πολύ καιρό,να σε χαιρετούν,πρέπει να εκπαιδεύσεις τον εαυτό σου ώστε να γίνεις δημοκράτης,κι αυτό για πολύ καιρό,εργαζόμενος σκληρά,πριν διανοηθείς ότι μπορείς να έρθεις στον αληθινό κόσμο.Ανάμεσα σε δύο ριπές πολυβόλων,τρεις ανθρωπιστικές αποβάσεις αλεξιπτωτιστών,έναν λιμό και μια επιδημία μελετήστε το εγχειρίδιο που αφορά την ενσωμάτωσή σας,το βιβλίο του μικρού δημοκράτη,γιατί θα εξεταστείτε!Και τότε μια τρομερή δοκιμασία σας περιμένει!Το πέρασμα από τον ψευδή στον ''αληθινό'' κόσμο είναι ένα αδιέξοδο.Δημοκρατία,ναι,αλλά προορισμένη για τους δημοκράτες,έτσι δεν είναι;Παγκοσμιοποίηση του κόσμου,ασφαλώς,υπό την προυπόθεση ότι αυτοί που βρίσκονται εκτός του κόσμου θα αποδείξουν ότι αξίζουν επιτέλους να είναι εντός του.
Τελικά,από το γεγονός,ότι ο ''κόσμος'' των δημοκρατών δεν είναι καθόλου ο κόσμος ''όλου του κόσμου'' έπεται ότι η δημοκρατία,ως έμβλημα και φύλακας των τειχών μέσα στα οποία ο μικρόκοσμός της απολαμβάνει και πιστεύει ότι ζει,συσπειρώνει μια συντηρητική ολιγαρχία,της οποίας το έργο-συχνά είναι πολεμικού χαρακτήρα-συνίσταται στο να διατηρεί,σφετεριζόμενη την ονομασία ''κόσμος'',αυτό που δεν είναι παρά μόνο η επικράτεια της ζωώδους ζωής της.
Αφού αποκαθηλώσαμε λοιπόν το έμβλημα και εξετάσαμε επιστημονικά το ερώτημα για ποιά επικράτεια πρόκειται-την επικράτεια στην οποία δρουν και αναπαράγονται οι δημοκράτες-μπορούμε να επανέλθουμε στο σημαντικό ερώτημα:σε ποιους όρους οφείλει να υπακούει μια επικράτεια ώστε να μπορεί να παρουσιάζεται ως ψευδεπίγραφα ως κόσμος υπό το δημοκρατικό έμβλημα;
[...]Μπορούμε λοιπόν να ξαναδιαβάσουμε αυτό που συνιστά στην φιλοσοφία την πρώτη καθαίρεση του δημοκρατικού εμβλήματος,πιο συγκεκριμένα αυτό που αναφέρεται επί του θέματος VIII βιβλίο της Πολιτείας.Ο Πλάτωνας αποκαλεί ''δημοκρατία'' μια διευθύνουσα οργάνωση,ένα ορισμένο τύπο συγκρότησης(συντάγματος).Πολύ αργότερα ο Λένιν θα πει επίσης:η δημοκρατία δεν είναι παρά μια μορφή κράτους.Αλλά και για τους δύο αυτό που πρέπει να σκεφτούμε δεν είναι τόσο η αντικειμενικότητα αυτής της μορφής όσο η υποκειμενική της απήχηση.Η σκέψη οφείλει να μεταβεί από το δίκαιο στο έμβλημα,από τη δημοκρατία στο δημοκράτη.Η βλαπτική ισχύς του δημοκρατικού εμβλήματος συμπυκνώνεται στον υποκειμενικό τύπο που διαπλάθει και του οποίου,για να το πούμε με μια λέξη,ο εγωισμός,η επιθυμία της μικροαπόλαυσης,αποτελεί το κρίσιμο γνώρισμα.
[...].Βέβαια,η προσέγγιση του Πλάτωνα εμπεριέχει μια καθαρά αντενεργή πλευρά.Γιατί η πεποίθησή του είναι ότι η δημοκρατία δεν θα σώσει την ελληνική πόλη.Και πράγματι δε την έσωσε.Θα πούμε,λοιπόν,ότι η δημοκρατία δεν θα σώσει την περίφημη Δύση μας;Ναι,θα το πούμε,υπό τον όρο να προσθέσουμε ότι τότε επανερχόμαστε στο παλαιό δίλημμα:κομμουνισμός,μέσω οδών που πρέπει να επανεπινοήσουμε,ή βαρβαρότητα επανεπινοημένων φασισμών.Οι Έλληνες είχαν τους Μακεδόνες,έπειτα τους Ρωμαίους.Δουλεία πάντως,και όχι χειραφέτηση.
Ο Πλάτωνας,ως παλιός αριστοκράτης,στρέφεται προς μορφές που θεωρεί ότι προυπήρξαν(μια αριστοκρατία με φιλοσοφική επένδυση),αλλά τις οποίες στην πραγματικότητα επινοεί.Η αριστοκρατική του αντίδραση προτείνει ένα πολιτικό μύθο.Γνωρίζουμε διάφορες σύγχρονες παραλλαγές όπου η αντενεργός στάση ενδύεται το ένδυμα της νοσταλγίας.Η πιο εντυπωσιακή είναι η δημοκρατική(ρεπουμπλικανική)ειδωλολατρία,η οποία είναι τόσο διαδεδομένη στη μικροαστική μας διανόηση και όπου αποθεώνεται η επίκληση στις ''δημοκρατικές μας αξίες''.Από ποιο ''δημοκρατικό πολίτευμα'' τροφοδοτείται αυτή η επίκληση;Από εκείνο που δημιουργήθηκε με το σφαγιασμό των κομμουνάριων;Από εκείνο που ενδυναμώθηκε με τις αποικιοκρατικές κατακτήσεις;Εκείνο του Κλεμανσώ,ο οποίος τσάκισε τις απεργίες;Μήπως από εκείνο που τόσο καλά οργάνωσε τη σφαγή του '14-'18;Ή από εκείνο που παραχώρησε απόλυτη εξουσία στον Πεταίν;Αυτό το ''δημοκρατικό πολίτευμα'' πασών των αρετών επινοήθηκε για τις ανάγκες της περίστασης:για να υπερασπιστεί το δημοκρατικό έμβλημα,το οποίο καθώς γνωρίζουμε ξεθωριάζει επικίνδυνα,όπως αντίστοιχα κάνει ο Πλάτωνας βασιζόμενος στους φύλακες-φιλοσόφους του όταν πιστεύει ότι κρατά αναπτεταμένη μια αριστοκρατική σημαία,που είναι όμως ήδη σαρακοφαγωμένη.Πρόκειται σαφώς για την απόδειξη ότι κάθε νοσταλγία είναι νοσταλγία για κάτι που δεν υπήρξε.
Ωστόσο,η πλατωνική κριτική της δημοκρατίας απέχει πολύ από το να είναι αποκλειστικά αντενεργός ή αριστοκρατική.Στοχεύει τόσο στην ουσία της πραγματικότητας που η δημοκρατία τυποποιεί στο επίπεδο του κράτους,όσο και στο υποκείμενο το οποίο συγκροτείται μέσα σ'ένα κόσμο κατ'αυτό ον τρόπο τυποποιημένο,το οποίο αποκαλεί ''δημοκρατικό άνθρωπο''.
Οι δύο θέσεις του Πλάτωνα είναι λοιπόν οι εξής:
1)Ο δημοκρατικός κόσμος δεν είναι στην πραγματικότητα ένας κόσμος
2)Το δημοκρατικό υποκείμενο δε συγκροτείται παρά μόνο σε σχέση με την απόλαυσή του.
Οι δύο αυτές θέσεις είναι,κατά τη γνώμη μου,πλήρως τεκμηριωμένες,και προτίθεμαι να τις αναπτύξω εδώ κατά κάποιο τρόπο.
Ως προς τι η δημοκρατία δεν επιτρέπει παρά μόνο ένα υποκείμενο της απόλαυσης;[...].Κατά βάθος η εκπαίδευση του δημοκρατικού υποκειμένου από την κυρίαρχη κοινωνική ζωή αρχίζει με την αυταπάτη ότι όλα είναι διαθέσιμα:''Να απολαμβάνεις χωρίς εμπόδια'',λέει ο αναρχικός του Μάη του 1968.''Ρούχα,παπούτσια Nike και το χόρτο μου'',λέει ο ψευτοεξεγερμένος των ''προαστίων''.Η ίδια όμως δημοκρατική ζωή τελειώνει μέσα στο λυκΕίναι αυτή η αφηρημένη ισότητα,υποταγμένη στην αριθμητική ποσότητα,όφως της συνείδησης ότι όλα είναι ισοδύναμα.,και άρα τίποτα δεν αξίζει,ει μη μόνον,κατ'αρχάς,το μέτρο κάθε δυνατής αξίας:το χρήμα,και στη συνέχεια ο μηχανισμός που προστατεύει την ιδιοκτησία του,μ'άλλα λόγια η αστυνομία,η δικαιοσύνη,οι φυλακές.Από την άσωτη απληστία που φαντάζεται ότι είναι ελευθερία ως τους προυπολογισμούς εξαθλίωσης και την αστυνομοκρατία,να πώς πορεύεται η εποχή μας.
[...]Από τη στιγμή που έχει τεθεί η ισοδυναμία κάθε πράγματος,έχουμε επιφάνειες,ερείσματα,απεριόριστες φαινομενικότητες,ωστόσο κανένας κόσμος δεν μπορεί να εμφανιστεί.Αυτή είναι πράγματι η σκέψη του Πλάτωνα όταν διακηρύσσει ότι η δημοκρατία είναι μια μορφή διακυβέρνησης ''ευχάριστης,αναρχικής και παράξενης,η οποία παρέχει ένα είδος ισότητας τόσο σε αυτό που είναι άνισο όσο και σε αυτό που είναι ίσο''.Η ευχαρίστηση είναι εκείνη την οποία βρίσκει η νεολαία και η οποία αφορά τις ικανοποιημένες επιθυμίες ή τις επιθυμίες που θεωρητικά μπορούν να ικανοποιηθούν.Η θεσπισμένη ισότητα ανάμεσα στο άνισο και στο ίσο δεν είναι για εμάς άλλη από τη νομισματική αρχή,το γενικό ισοδύναμο που παρεμποδίζει κάθε πρόσβαση σε πραγματικές διαφορές,στο ετερογενές ως τέτοιο,το υπόδειγμα του οποίου είναι το χάσμα ανάμεσα σε μια διαδικασία αλήθειας και στην ελευθερία των γνωμών.Είναι αυτή η αφηρημένη ισότητα,υποταγμένη στην αριθμητική ποσότητα,η οποία απαγορεύει τη συνεκτική συγκρότηση ενός κόσμου και επιβάλλει το βασίλειο αυτού που ο Πλάτωνας ονομάζει ''αναρχία''.Ένας κόσμος της καθολικής υποκαταστασιμότητας είναι ένας κόσμος χωρίς προσίδια λογική,κατά συνέπεια δεν είναι ένας κόσμος,αλλά μόνο ένα ''αναρχικό'' καθεστώς του φαίνεσθαι.
Αυτό που προσδιορίζει τον δημοκρατικό άνθρωπο,εκπαιδευμένο από αυτή τη αναρχία,είναι ότι υποκειμενοποιεί την αρχή της,εκείνη της υποκαταστασιμότητας κάθε πράγματος.Έχουμε,λοιπόν μια απρόσκοπτη κυκλοφορία των επιθυμιών,τα αντικείμενα στα οποία οι επιθυμίες αυτές προσκολλώνται και τις σύντομες απολαύσεις που αντλούμε από αυτά τα αντικείμενα.Μέσα σε αυτήν ακριβώς την κυκλοφορία συγκροτείται το υποκείμενο.Είδαμε ότι,φτάνοντας σε μια ορισμένη ηλικία,αποδέχεται,στο όνομα της πρωτοκαθεδρίας της κυκλοφορίας(του ''εκσυγχρονισμού''),μια ορισμένη απροσδιοριστία των αντικειμένων.Δε βλέπει πλέον παρά το σύμβολο της κυκλοφορίας,το χρήμα ως τέτοιο.Ωστόσο,μόνο το πρωταρχικό πάθος,εκείνο που προσκολλάται στο δυνητικό άπειρο των απολαύσεων,μπορεί να ζωογονήσει την κυκλοφορία.Απ'όπου προκύπτει ότι,εάν η φρόνηση της κυκλοφορίας διακρίνει τους γέρους-οι οποίοι έχουν καταλάβει ότι η ουσία των πάντων είναι η νομισματική μηδαμινότητα-,η ζωογονημένη ύπαρξή της,η αδιάκοπη συνέχισή της,απαιτεί από τη νεολαία να είναι ένας προνομιακός πρωταγωνιστής.Ο δημοκρατικός άνθρωπος ενοφθαλμίζει ένα φιλάργυρο γέρο σε ένα άπληστο έφηβο.Ο έφηβος κινεί τη μηχανή και ο γέρος εισπράττει τα κέρδη.
Ο Πλάτωνας αντιλαμβάνεται στην εντέλεια ότι,σε τελική ανάλυση,ο δημοκρατικός ψευδόκοσμος υποχρεώνεται να λατρεύει σαν είδωλο τη νεολαία και ταυτόχρονα να είναι δύσπιστος έναντι στον υπέρμετρο ενθουσιασμό της.Υπάρχει κάτι στο δημοκρατικό στοιχείο που είναι ουσιωδώς νεανικό,κάτι που ανήκει σε ένα καθολικό παλιμπαιδισμό.Όπως γράφει ο Πλάτωνας,σε ένα τέτοιο ψευδόκοσμο ''οι γέροι υποκύπτουν στους τρόπους των νέων από φόβο μήπως τους περάσουν για βαρετούς και δεσποτικούς''.Για να καρπωθεί τα κέρδη του κυνικού σκεπτικισμού του ο γερο-δημοκράτης οφείλει και αυτός να μεταμφιεστεί σε μαχητικό νέο,οφείλει να απαιτεί κάθε μέρα όλο και περισσότερο ''εκσυγχρονισμό'',''αλλαγή'',''ταχύτητα'',''ρευστότητα''.Παράδειγμά του είναι ο ακούραστος και εκατομμυριούχος γερο-ροκάς που συνεχίζει,όσο εξουθενωμένος και ρυτιδιασμένος και αν είναι,να τσιρίζει στο μικρόφωνο συστρέφοντας το γηραλέο κορμί του.
Τι γίνεται με τη συλλογική ζωή όταν έμβλημά της είναι η αιώνια νεότητα,όταν η έννοια της ηλικίας έχει εξαφανιστεί;Αναμφίβολα υπάρχουν δύο δυνατότητες.Απουσία ενός αληθινού(καπιταλιστικού...)επιπέδου νομισματικής κυκλοφορίας,αυτή η φιγούρα είναι τρομοκρατική,γιατί προσδίδει απεριόριστη αξία στη βιαιότητα και στην ασυνειδησία των εφήβων.Έχουμε δει τις τρομακτικές συνέπειες της επαναστατικής εκδοχής αυτού του ακατέργαστου ''νεοτισμού'' στην περίπτωση των ερυθροφρουρών της Πολιτιστικής Επανάστασης και των Ερυθρών Χμερ.Η απο-ιδεολογικοποιημένη εκδοχή της είναι ένοπλες συμμορίες εφήβων,χειραγωγούμενες από εξωτερικές δυνάμεις ή πολεμικούς αρχηγούς,οι οποίες σπέρνουν τον τρόμο σε πολλές αφρικανικές περιοχές.Πρόκειται εν προκειμένω για τα εφιαλτικά όρια του εφηβικού δημοκρατισμού,αποσυνδεδεμένου από τη νομισματική κυκλοφορία των πραγμάτων,με εξαίρεση την κυκλοφορία των φονικών όπλων που τους παρέχονται εν αφθονία.Τι συμβαίνει,όμως σε εμάς;Σ'εμάς η πρωττοκαθεδρία της νεολαίας επιβάλλει τη διασκέδαση ως κοινωνικό νόμο.''Διασκεδάστε'' είναι το αξίωμα για όλους.Αποτελεί υποχρέωση ακόμη και γι'αυτούς που δεν έχουν διόλου τα μέσα για να διασκεδάσουν.Εξ ου και η τεράστια βλακεία των σύγχρονων δημοκρατικών κοινωνιών.
Σε κάθε περίπτωση ο Πλάτωνας μας επιτρέπει να σκεφτούμε τις κοινωνίες μας ως συνύφανση τριών μοτίβων:της απουσίας του κόσμου,του δημοκρατικού εμβλήματος ως υποκειμενικότητας υποδουλωμένης στην κυκλοφορία,και της επιταγής για απόλαυση ως γνωρίσματος καθολικής εφηβείας.Η θέση του είναι ότι αυτός ο συνδυασμός εκθέτει μοιραία την κοινωνία που ξεδιπλώνεται εντός αυτού του πλαισίου σε μια ολική καταστροφή,γιατί δεν είναι σε θέση να οργανώσει μια πειθαρχία του χρόνου.
Η περίφημη περιγραφή της υπαρξιακής αναρχίας των ικανοποιημένων δημοκρατών που δίνει ο Πλάτωνας παρουσιάζεται κατ'αρχάς,σαν ένα είδος ειρωνικού εγκωμίου αυτού που ο Σωκράτης θα αποκαλέσει λίγο πιο κάτω ''τόσο ωραίο και τόσο νεανικό τρόπο διακυβέρνησης'':
''O δημοκρατικός άνθρωπος δε ζει παρά μόνο στο καθαρό παρόν,καθιστώντας νόμο μόνο την επιθυμία που παρέρχεται.Σήμερα το πρόγραμμά του περιλαμβάνει λουκούλλειο γεύμα συνοδευμένο με κρασοκατάνυξη,αύριο θα αφοσιωθεί αποκλειστικά στο Βούδα,στην ασκητική νηστεία,στο καθαρό νερό και στην αειφόρο ανάπτυξη.Τη Δευτέρα θα ξαναβρεί τη φόρμα του ποδηλατώντας για ώρες πάνω σε ένα ποδήλατο δωματίου,την Τρίτη κοιμάται όλη μέρα,μετά καπνίζει και κάνει μεγάλο φαγοπότι,την Τετάρτη δηλώνει πως θα διαβάσει φιλοσοφία,αλλά τελικά δεν κάνει τίποτα.Την Πέμπτη,την ώρα του μεσημεριανού φαγητού,εξάπτεται για την πολιτική,οργισμένος ξεσπά ενάντια στη γνώμη του γείτονά του και καταγγέλει με τον ίδιο μανιασμένο ενθουσιασμό την κοινωνία της κατανάλωσης και του θεάματος.Το βράδυ θα πάει σινεμά για να δει μια μεγάλη μεσαιωνική πατάτα.Επιστρέφει στο σπίτι να κοιμηθεί και ονειρεύεται ότι λαμβάνει μέρος στο ένοπλο κίνημα απελευθέρωσης των υποδουλομένων λαών.Την επόμενη κακόκεφος πάει στη δουλειά του και μάταια προσπαθεί να γοητεύσει τη γραμματέα του διπλανού γρααφείου.Ορκίζεται ότι θα στραφεί προς τις μπίζνες!Αυτός θα τσεπώσει τα κέρδη από τα ακίνητα!Είναι όμως σαββατοκύριακο,περίοδος κρίσης,όλα αυτά θα τα δούμε την επόμενη βδομάδα.Να μια ζωή,όπως και να'χει!Χωρίς τάξη,χωρίς ιδέες,μπορούμε όμως να την πούμε ευχάριστη,ευτυχισμένη και,κυρίως,τόσο ελεύθερη όσο και ασήμαντη.Το να πληρώσουμε την ελευθερία στην τιμή της ασημαντότητας,αυτό δεν κοστίζει πολύ.''(σημ:το άνωθεν απόσπασμα αποτελεί εκδοχή της πλατωνικής Πολιτείας από τον Μπαντιού,που κυκλοφόρησε το 2012 από τις εκδόσεις Fayard με τίτλο ''Η Πολιτεία του Πλάτωνα''(La Republique de Platon)
Η θέση του Πλάτωνα είναι ότι αργά ή γρήγορα αυτός ο τρόπος ύπαρξης-ουσία του οποίου είναι η απειθαρχία του χρόνου-και κρατική μορφή που αντιστοιχεί σ'αυτόν-η αντιπροσωπευτική δημοκρατία-κάνουν να επέλθει,με τρόπο ορατό,η δεσποτική τους ουσία,δηλαδή,η βασιλεία του δεσποτισμού της ενόρμησης του θανάτου,ως πραγματικό περιεχόμενο αυτού που ονομάζεται ''ωραίο και νεανικό''.Γι'αυτό η δημοκρατική ευχαρίστηση τελειώνει γι'αυτόν μέσα στον πραγματικό εφιάλτη της τυραννίας.Ο Πλάτωνας προτείνει λοιπόν τη θέση ότι υπάρχει μια συνάφεια μεταξύ δημοκρατίας και μηδενισμού από τη στιγμή που αντιμετωπίζουμε το πρόβλημα του κόσμου και το πρόβλημα του χρόνου.Γιατί ο δημοκρατικός μη κόσμος είναι μια χρονική φυγή.Ο χρόνος ως κατανάλωση είναι ταυτόχρονα και ο χρόνος ως ανάλωση.
Έτσι,έμβλημα του σύγχρονου κόσμου είναι η δημοκρατία,και η νεολαία είναι το έμβλημα αυτού του εμβλήματος,γιατί συμβολίζει ένα χρόνο υπό ασυγκράτητη διαρροή.Αυτή η νεολαία δεν έχει προφανώς καμιά υποστασιακή ύπαρξη,είναι ένα κατασκευασμένο ομοίωμα,προιόν της δημοκρατίας.Μια τέτοια κατασκευή όμως απαιτεί σώματα.Και αυτά τα σώματα κατασκευάζονται γύρω από τρία χαρακτηριστικά:την αμεσότητα(δεν υπάρχει παρά μόνο η διασκέδαση),τη μόδα(διαδοχή υποκαταστάσιμων προιόντων)και την επιτόπια κίνηση(''κουνηθείτε'').
Το να μην είναι κανείς δημοκράτης σημαίνει,άραγε,ότι γίνεται ή ξαναγίνεται γέρος;Όχι,βέβαια,το έχω πει,οι γέροι επαγρυπνούν και εισπράττουν.Αυτό που πρέπει να πούμε είναι το εξής:αν η δημοκρατία είναι η νομισματική αφαίρεση ως οργάνωση της ενόρμησης του θανάτου,τότε το αντίθετό της δεν είναι με κανένα τρόπο ο δεσποτισμός ή ο ''ολοκληρωτισμός''.Το αντίθετό της είναι αυτό που θέλει να αποσπάσει τη συλλογική ύπαρξη από την επήρεια αυτής της οργάνωσης.Αρνητικά,αυτό σημαίνει ότι η τάξη της κυκλοφορίας δεν πρέπει να είναι πλέον αυτή του νομίσματος, ούτε η τάξη της συσσώρευσης αυτή του Κεφαλαίου.Θα αρνηθούμε λοιπόν απολύτως να εμπιστευτούμε το γίγνεσθαι των πραγμάτων στην ατομική ιδιοκτησία.Θετικά,αυτό σημαίνει ότι η πολιτική,με την έννοια του υποκειμενικού ελέγχου-της ενότητας σκέψης και πρακτικής-του γίγνεσθαι των λαών,θα έχει,όπως η επιστήμη και η τέχνη,αξία από μόνη της,σύμφωνα με τους άχρονες κανόνες που είναι οι δικοί της.Θα αρνηθούμε λοιπόν να την υπαγάγουμε στην εξουσία και στο κράτος.Στους κόλπους του συνασπισμένου και ενεργού λαού,η πολιτική οργανώνει,θα οργανώνει,τον μαρασμό του κράτους και των νόμων του.
Τα δύο αυτά μοτίβα ο Πλάτωνας τα είδε με σαφήνεια,αν και,στα όρια της δικής του εποχής,τα περιόρισε σ'αυτό που αποκαλεί ζωή των ''φυλάκων'' της πόλης,τοποθετώντας όλους τους άλλους σε σταθερές παραγωγικές θέσεις.Οι φύλακες δεν κατέχουν τίποτα,σ'αυτούς βασιλεύει το ''κοινόν'' και η μοιρασιά,και η εξουσία τους δεν είναι παρά μόνο αυτή της Ιδέας,γιατί η πόλη δεν έχει νόμους.
Θα γενικεύσουμε αυτούς τους κανόνες που ο Πλάτωνας κρατά για τη φιλοσοφημένη αριστοκρατία του,ώστε να συμπεριλάβουν την ύπαρξη όλων των ανθρώπων.Ή,μάλλον όπως ο Αντουάν Βιτέζ,αναφερόμενος στο θέατρο και στην τέχνη,μιλούσε για την κλίση τους να είναι ''ελιτίστικες για όλους'',εμείς θα μιλήσουμε για έναν ''αριστοκρατισμό για όλους''.Αλλά ο αριστοκρατισμός για όλους είναι ο ύψιστος ορισμός του κομμουνισμού.Και γνωρίζουμε ότι για τους εργάτες επαναστάτες του 19ου αι ο Πλάτωνας ήταν,κατ'αρχάς,η πρώτη φιλοσοφική μορφή του κομμουνισμού.
Εάν με το αντίθετο μιας θεωρίας εννοούμε όχι τη γελοιογραφική της αντιστροφή αλλά τη δημιουργική κατάφαση που καθιστά μάταιο όλο τον εξοπλισμό της,τότε καταλαβαίνουμε το εξής:το αντίθετο της δημοκρατίας,του καπιταλο-κοινοβουλευτισμού δεν είναι ο ολοκληρωτισμός,δεν είναι η δικτατορία.Είναι ο κομμουνισμός,ο οποίος,για να μιλήσουμε σαν τον Χέγκελ,απορροφά και υπερβαίνει τον φορμαλισμό των περιορισμένων δημοκρατιών.
Στο τέλος της άσκησης η οποία,αναστέλλοντας κάθε κύρος της λέξης ''δημοκρατία'',μας επιτρέπει να κατανοήσουμε την πλατωνική κριτική,μπορούμε εντέλει να την αποκαταστήσουμε σύμφωνα με το πρωταρχικό της νόημα:η ύπαρξη των λαών,θεωρούμενη ως εξουσία πάνω στον ίδιο τον εαυτό τους.Η εμμενής στον λαό πολιτική,ως ανοιχτή διαδικασία μαρασμού του κράτους.Βλέπουμε λοιπόν σαφώς ότι δεν έχουμε καμιά πιθανότητα να παραμείνουμε αληθινοί δημοκράτες,και άρα ομοιογενείς προς την ιστορική ζωή των λαών,παρά μόνο στο βαθμό που θα ξαναγίνουμε,μέσα από μορφές που σήμερα επινοούνται με αργούς ρυθμούς,κομμουνιστές.
Hiç yorum yok:
Yorum Gönder