ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ..Πετρος Θεοδωριδης .. Απόσπασμα απο άρθρο που δημοσιευτηκε στο περιοδικό ΕΝΕΚΕΝ ΤΕΥΧΟς 33

• Η Γνωση και η Δημιουργια 
• ------------------------------------------------------- 

• Ο γνωστικισμός αποτελούσε ένα θρησκευτικό σύστημα, βασισμένο στην έννοια της Γνώσης. Όμως τι σημαινε Γνώση;

•  Ο –εχθρικός προς τους Γνωστικούς λατινοφωνος θεολόγος του δεύτερου αιώνα Τερτυλλιανός –σε έναν λίβελο εναντίον των Βαλεντινανων ΄-δίνει τον ορισμό ότι πρόκειται για τη «γνώση αυτού που ήμασταν ,αυτού που απογίναμε, από πού ήλθαμε ,που μας πέταξαν, που πηγαίνουμε, από τι έχουμε απελευθερωθεί, που είναι βέβαιο τι θα επιστρέψουμε»  «Από πού ήρθαμε; Που μας πέταξαν» .

• Για να καταλάβουμε τους Γνωστικούς  θα πρέπει να ανατρέξουμε στον βασικό τους κεντρικό κοσμολογικό μύθο, τον Μύθο της Δημιουργίας , της κακής (ή εσφαλμένης} Δημιουργίας .« Κάτι πήγε λάθος –λεει ο υπαρξιστής και ειδικός στην Γνωση - Hans Jonas΄- και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία–κάτι συνέβη, το οποίο οδήγησε σε μια διάσπαση. Μπορούμε να μιλάμε για τραγωδία. Μπορούμε να μιλάμε για Πόνο. Μπορούμε να μιλάμε για μια Σοφία που έκανε λάθος και έχασε τον δρόμο της, η οποία προσπαθεί να επιστρέψει στον Πατέρα αλλά δεν βρίσκει τον δρόμο για την πηγή της.» Ορισμένοι Γνωστικοί χαρακτήριζαν τον πλανήτη μας «έκτρωμα της ύλης» φτιαγμένο από πόνο και οδύνη, ενώ ανάλογα οι*Περσικης προελευσης } Μανιχαιστες πίστευαν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τα αποσυντιθεμενα σώματα των δαιμόνων. Ο Μαρκιων πίστευε ότι είμαστε πλασμένοι κατ ΄εικόνα του μοχθηρού δημιουργού και οτι αυτή «η σάρκα η παραγεμισμένη με περιττώματα »είναι τόσο αποκρουστική που η αναπαραγωγή δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τίποτε.Ο γνωστικισμός δίδασκε ότι ο κόσμο μας κυβερνιόταν από έναν κατώτερο θεό/Δημιουργό. Τα ανθρώπινα σώματα, αν και περιέχουν το κακό στην ύλη τους, περιείχαν επίσης και έναν θείο σπινθήρα ή πνεύμα που προερχόταν από την Πηγή, ή το Τίποτα, τη θεϊκή πηγή εκπόρευσης όλων των πραγμάτων.Η Γνώση είναι εκείνη που σύμφωνα με τις αντιλήψεις των γνωστικών βοηθά τον θείο σπινθήρα να επιστρέψει στην πηγή από την οποία προήλθε.
• Σύμφωνα με τους μύθους που αφηγούνταν οι γνωστικοί, ο αληθινός και αγαθός Θεός δεν δημιούργησε, αυτόν τον κόσμο. Στο απώτατο παρελθόν ο αληθινός Θεός απέκτησε διαδοχικές εκπορεύσεις του, θεϊκούς απογόνους (οι οποίοι αποκαλούνταν «Αιώνες»),:ένας «αιών» ή άγγελος ονόματι Σοφία επιδίωξε να μιμηθεί την αυτάρκη δημιουργικότητα του Ύψιστου Θεού΄ το λάθος της όμως αυτό της κόστισε την πτώση της από τους διάφανους, φωτεινούς και αμόλυντους ουρανούς. Με αγωνία και απόγνωση γέννησε ένα άμορφο έκτρωμα που απέβη ο Δημιουργός ή κατώτερος θεός, εκείνος δηλαδή που δημιούργησε το Σύμπαν τον κόσμο της ύλης και των ανθρώπινων όντων. Όλα αυτά τα κατασκεύασε αγνοώντας εντελώς τον Ύψιστο Θεό και την μητέρα του Σοφία ΄πίστευε ότι ήταν  ο μοναδικός Θεός. Ετσι ο κόσμος μας συνελήφθη μέσα στην άγνοια και τον παραλογισμό. Το ίδιο και εμείς, αφού ο θεός κατ εικόνα του οποίου πλαστήκαμε είναι Δημιουργός. Οποιαδήπε σπίθα καλού η πνευματικού υπάρχει στη Φύση εμφυσήθηκε από τη Σοφία, που σαν ουράνια πια εξόριστη προσπαθούσε να επανορθώσει το αρχικό της σφάλμα .
•   Γιατί πως«μπορούσε να ονομαστεί άνθρωπος το αξιοθρήνητο κατασκεύασμα που βάλθηκε να ζει μέσα στα χέρια τους, εκείνο το γυμνό πλάσμα που είχε ανθρωποειδή μορφή αλλά ήταν ανίκανο να σταθεί πάνω στα ατροφικά πόδια του και κείτονταν στο χώμα στριφογυρίζοντας σαν σκουλήκι; Με μια κρούστα πηλό πασαλειμμένη ακόμα στο στόμα του ,με τα σχηματισμένα αλλά ανίκανα να το στηρίξουνε μέλη του, με τα σπαρακτικά κλαψουρίσματα του, δεν θα πρέπει να είχε παρά μια πολύ μακρινή σχέση με τη φωτεινή και θεϊκή εικόνα που το προκάλεσε .Όταν όμως ο αληθινός Θεός είδε εκείνο το λάθος, εκείνη τη φρίκη που σέρνονταν απάνω στη γη, απειλώντας να την κατακυριέψει, ένοιωσε οίκτο για την αδεξιότητα των αγγέλων και φύσηξε μέσα στο σκουλήκι που κλαψούριζε  τη σπίθα της ζωής που του δωσε τη δυνατότητα  να σταθεί στα πόδια του και να μιλήσει. Ετσι γεννήθηκε ο Homo Bipedus και Loquens ,ο δίπους και ομιλών άνθρωπος.Ετσι εξηγείται η διπλή φύση μας. Είμαστε κάπως σαν επιδιορθωμένο σκουλήκι, που το επιδιόρθωσε η επιείκεια του αληθινού Θεού και το προίκισε με ένα φωτεινό κλάσμα της Υπέρτατης ΔύναμηςΕτσι για τους Γνωστικές αιρέσεις –μας λέει ο Ζακ Λακαριερ- «είμαστε προλετάριοι ενός δήμιου δημιουργού, εξόριστοι κατακάθια ενός χαμένου ουρανού, ξένοι πάνω στην ίδια μας τη γη» .Οι γνωστικοί, ερμήνευαν τη δημιουργία του κόσμου ως το έργον ενός ριζικά κακού« δημιουργού»:η ύλη ,οι πλανήτες, τα άστρα, η ζωή, η σεξουαλική αναπαραγωγή, οι νόμοι του κράτους ,τα πάντα υπόκεινται στη δαιμονική εξουσία του συστήματος από το οποίο δεν υπάρχει καμία δυνατότητα διαφυγής.:ο Θεός είναι διασπασμένος δυιστικά, και ο καλός Θεός είναι εντελώς «άγνωστος » και ανήμπορος μέσα στον κόσμο, το έργον του κακού θεού 
•  «.Ετσι «γενέθλια γη» των γνωστικών δεν ήταν η γη αλλά ο χαμένος ουρανός που διατηρούσαν την ανάμνηση του. Οι Γνωστικοι θεωρουσαν τον εαυτό τους αυτόχθονα ενός άλλου κόσμου.Τα λόγια που μεταχειρίζονταν για να περιγράψουν τον επίγειο κόσμο μας συνοψίζονται σε εκφράσεις όπως «ερμητικα κλεισμένο φρούριο, φυλακή ,οχετός, λασπότοπος, έρημος.»και για το ανθρώπινο σώμα:«χυδαίο ύφασμα, αλυσίδα ,παρείσακτος, πνιγηρή θάλασσα».Οι Γνωστικοί σύμφωνα με τον Λακαριερ -είχαν το συναίσθημα«ότι έπεσαν, κάτοικοι ενός μακρινού πλανήτη στη γη μας, ότι έκαναν λάθος στον γαλαξία, καθώς και την επιθυμία να ξαναδούνε την αληθινή κοσμική πατρίδα τους, τον φωτεινό ΄Υπέρκοσμο που έλαμπε πάνω από το βαρύ παραπέτασμα της νύχτας.»Για τους γνωστικούς« όλοι οι άνθρωποι βρίσκονταν στην ίδια κατάσταση, ολόκληρη η ανθρωπότητα ήταν μπλεγμένη στην κοσμική εξορία που μας απόθεσε όλους πάνω στη λάσπη της γης».
•   Βέβαια –λέει ο Ηανς Γιονας/ μπορεί να υπήρχαν μεταξύ των Γνωστικών εκείνοι που έβλεπαν τα πράγματα με περισσότερο αρμονικό και λιγότερο τραγικό τρόπο.«Οι Βαλεντινιανοί δηλαδή των χριστιανών Γνωστικών που ακολουθούσαν την παράδοση της διδασκαλίας του Ιδιοφυούς Αιγυπτίου Γνωστικού Βαλεντίνου«ήταν περισσότερο οξυδερκείς και  εκλεπτυσμένοι. Η πολικότητα που βίωναν τώρα, αυτή που μας παρουσιάζει ο υπάρχων κόσμος είναι τα αποτέλεσμα της Αυτό-αποξένωσης του θεού. Τμήματα της θεότητας αποξενώθηκαν από την πηγή τους  και έπρεπε να επανενωθουν με αυτήν»Σε αυτήν την πιο εκλεπτυσμένη εκδοχή οι Γνωστικοί αναφέρουν τον κόσμο ως ξένο, επειδή διακόπτει την κοινωνία τους με τον Θεό με τον οποιο εχουν ουσιαστική συγγένεια » «Υποστηρίζω »–λέει η Εlaine Pagels, συγγραφέας του βιβλίου The Gnostic Gospels -ότι η σκέψη των Βαλεντινιανων σε σχέση με τον Δημιουργό αναφέρεται σ¨ αυτόν όχι ως μια  κακή οντότητα αλλά ως ελαττωματικό ον που δεν κατανοεί πλήρως όλη τη δημιουργία με την οποία ασχολείται κατά κάποια έννοια ο Δημιουργός  αποτελεί τμήμα του νου του θεού. Οι Βαλεντινιανοί λένε ότι ο δημιουργός είναι μια εικόνα του θεού. Και πιστεύω ότι αναφέρονται στις δικές μας εικόνες για τον Θεό. Όταν λέμε «Θεός» χρησιμοποιούμε εικόνες και [οι Γνωστικοι} προσπαθούν να τονίσουν –ορισμένοι με ειρωνεία, άλλοι με παρωδία –ότι οι εικόνες μας για τον θεό είναι πολύ περιορισμένες. Ετσι λένε ότι οι εικόνες ας γι τον θεό-ότι είναι ο Πατέρας ή ότι είναι ο δημιουργός-είναι... εικόνες. Δεν ένα λανθασμένες, είναι ανεπαρκείς. Άλλοι περισσότερο ριζοσπάστες Γνωστικοί θα έλεγαν ότι είναι εντελώς λανθασμένες »

• ---

Οι τρομοκράτες με την ετικέττα ισλαμιστές και ο Μπρέϊβικ: «Tο κακό που ακτινοβολεί» αναδημοσιευση απο τον ιστοτοπο Μετά την κρίση

Οι τρομοκράτες με την ετικέττα ισλαμιστές και ο Μπρέϊβικ: «Tο κακό που ακτινοβολεί»

Ο Άντερς Μπρέϊβικ σκότωσε 80 έφηβους στο κάμπινγκ των Νορβηγών Σοσιαλιστών στο νησί Ουτόγια, γιατί τους θεωρούσε «ένοχους για την εισβολή του Ισλάμ» στην Ευρώπη, ενώ άλλοι στρατευμένοι τρομοκράτες, αυτή τη φορά με την επιγραφή ισλαμιστές, σκοτώνουν σκιτσογράφους επειδή εισβάλλουν στον κόσμο των θείων τους και τα προσβάλλουν.
Αυτά, όπως πολύ χειρότερα που συνέβησαν στο παρελθόν, δεν είναι διαφορετικά πράγματα, ούτε επιστροφή στην «καθυστέρηση», στον «Μεσαίωνα», στο προ-νεοτερικό παρελθόν: Είναι μια διεστραμμένη νεοτερικότητα που έγινε παρακμή, είναι αποτυχία της εκδοχής της νεοτερικότητας που νίκησε, είναι η «Διαλεκτική του Διαφωτισμού» που από νωρίς πήρε δρόμο (αυτο)καταστροφικό, δηλαδή ο Διαφωτισμός που γίνεται καθαρός «νεοτερικός» σκοταδισμός. Είναι το «ακραίο μοντέρνο», ο μηδενισμός.
Βλέποντας το οικείο, καθημερινό, συμβολικό δαιμονικό και άσχημο στις οθόνες και στο διαδίκτυο*, καταλαβαίνεις πως όταν «ο εντελώς διαφωτισμένος κόσμος ακτινοβολεί από το κακό που θριαμβεύει» (Αντόρνο-Χορκχάϊμερ), τότε και πάλι δεν πρόκειται για οπισθοδρομικότητα, αλλά για lifestyle τραβηγμένο στα άκρα. Πανταχού παρόν, γιατί είναι συμβολικό, το κακό και άσχημο έχει μετατραπεί σε σύμβολο του πνεύματος της εποχής μας. Το δράμα δεν είναι ότι ο κόσμος επιστρέφει στο παρελθόν, αλλά ότι ολόκληρος, Δυτικός, Ανατολικός ή Μεσανατολικός, έγινε υπερβολικά «μοντέρνος».

Ο ένοπλος ισλαμισμός είναι μια ακόμη μορφή τρομοκρατίας που θέλει να επιβάλει έναν πολιτικό ολοκληρωτισμό, μιαν απολυταρχική εξουσία (στην προκειμένη περίπτωση τη σαρία). Η θρησκεία, όπως και οι ιδεολογίες, είναι τα προπαγανδιστικά μέσα της απολυταρχικής πολιτικής.
Η ιστορία αυτή έχει ρίζες και στην ίδια την (εκτροχιασθείσα) Γαλλική Επανάσταση: Ο Ροβεσπιέρος και οι φίλοι του έκοβαν κεφάλια για το «Γενικό Καλό». Για το «Γενικό Καλό» κόπηκαν και τα δικά τους. Σε ολόκληρο τον 20ό αιώνα η μέθοδος τελειοποιήθηκε από ηγέτες, κόμματα και οργανώσεις πολλών χρωμάτων, κατά τα γνωστά. Με κύριο σύνθημα, από τους πιο αποτρόπαιους δράστες, τη φυλετική ή εθνική «καθαρότητα», για να χαθεί το εβραϊκό ή άλλο «μίασμα». Και από άλλους, για τη δήθεν ισότητα σε μια δήθεν κομμουνιστική κοινωνία και για τη δήθεν εξαφάνιση των κοινωνικών τάξεων.
Για ποιό λόγο οι διψασμένοι για απόλυτη εξουσία τρομοκράτες πάσης μορφής βρίσκουν πάντα πολλούς και πρόθυμους υποστηρικτές, το έχει εξηγήσει καλά η Χάννα Άρεντ όταν έγραψε για την «κοινοτοπία του Κακού», για μερικούς ανθρώπους της διπλανής πόρτας που μπορούν, ενίοτε, να μεταμορφωθούν σε τέρατα. 

 Γ. Ρ.

 

* η φονική βία κάθε μορφής παντού - η προβολή μιας άκρως διεστραμμένης σχέσης μεταξύ των δύο φύλων - η παιδεραστία, η αδιαφορία ή και μίσος εναντίον των παιδιών και η αδιαφορία ή μίσος εναντίον της τεκνοποίησης - το πολύμορφο κοινωνικό μίσος εναντίον των φτωχών, άσημων και ανήμπορων - η κυριαρχία του ακραίου και εκκεντρικού με εξαφάνιση του απλού, συνήθους πολίτη και της οικογένειας - αλλά και η μανιακή επιθετικότητα εναντίον των ζώων και γενικά εναντίον της φύσης (η οποία, όπως πρώτος επισήμανε ο Τέοντορ Αντόρνο, είναι η ρίζα που τρέφει κάθε βαρβαρότητα εναντίον ανθρώπων)

 Στον ιστότοπο "Μετά την Κρίση":

 

 Άζρα Νουχεφέντιτς - Η κατασκευή του Άλλου   και   Oι φλαμουριές ανθίζουν στο Σεράγεβο

Ουμπέρτο Έκο - Ο πρωτο-φασισμός και τα σημάδια του

Στο διαδικτυακό περιοδικό "Χρόνος":

 

Αλέξης Οικονομίδης - Γιατί ο δήμιος μιλούσε αγγλικά; Πλέον, το Ισλαμικό Κράτος υπάρχει κάπου και υπάρχει παντού

Νένη Πανουργιά - Πρέπει να δολοφονείται η βλακεία;

 

Κωστής Κορνέτης - Η επίθεση στο «Charlie Hebdo» και η αλά καρτ χρήση του Βολταίρου

Το πρόβλημα με το κακό...............

Το πρόβλημα με το κακό είναι πως είναι σχεδόν πάντα πολύ πιο ελκυστικό από το καλό ... Για αυτό και δε λέμε ποτέ με ειλικρινή θαυμασμό : ''Να ένας καλός άνθρωπος '' αλλά σχεδόν πάντα με μια δόση υποτίμησης η έστω συγκατάβασης .. Αντίθετα μιλάμε για τον Κακό - ακόμα και όταν δήθεν τον κατακρίνουμε με -πολλές φορές - υπόκωφο θαυμασμό: ''Για δες : ένας αυθεντικά Κακός ..ένα τερας''

Ας Θυμηθουμε τον Σαμψων που κοψαν τα Μαλλια του 1Η ΑΝΑΡΤΗΣΗ 19-9-20111

 αφού υπονομεύουνε  την κάθε μας  ικμάδα

και κάνανε τη χώρα μας να μοιάζει με Ριμάδα

σαν τον Σαμψών ας ρίξουμε ετούτες τις Κολόνες

χωρίς μαλλιά που μείναμε  Μονάχοι στους Αιώνες

αφού μας  ξεφτιλίσανε,  ας  ρίξουμε τα τείχη

με μια Τρομπέτας σάλπισμα ,ας γίνει ότι τύχει

Αφού Μέλλον δεν  έχουμε στα μέρη της Ευρώπης

ας γιάνουν όλα Ρημαδιό,  ας γίνει πια της Πόπης

Ας Θυμηθούμε τον Σάμων που κοψαν τα Μαλλιά του

του πήρανε τη Ρώμη του, του πήραν την Μιλιά του

Η Δαλιδά τον  πρόδωσε που ήταν Φίλισταία

  είναι η Βία ,πάντοτε, της Ιστορίας, Μαία

κι εμάς μας κοροϊδέψανε  κι έχουμε πλέον πήξει

 και Γερμανοί και Φινλανδοί, και μας τα έχουν πρήξει

κι οι Νεοφιλελεύθεροι που θέλουν απολύσεις

σ'αυτόν τον Γόρδιο δεσμό δεν βρίσκω πλέον  Λύσεις

ΣΥΝΕΧΊΖΕΤΑΙ 

ο ΜΑΙΤΡ ΚΑΙ Η ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ · Τα αγαπημένα βιβλία των λογοκριτών του Κωνσταντίνου Τζήκα αναδημοσιευση απο το athens voice.gr

για να το δειτε ολο το αρθρο κλικ εδω 
ο ΜΑΙΤΡ ΚΑΙ Η ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ·

απσοπασματα 

 βιβλίο μεν, βαρέως λογοκριμένο δε.

Ταλαντούχος και ταλαιπωρημένος: Μιχαήλ Μπουλγκάκοφ (1891-1940)
«Ο Μαιτρ και η Μαργαρίτα» διαδραματίζεται στη Μόσχα του 1929. Ο Διάβολος, με το όνομα «Βόλαντ» και τους γοητευτικούς τρόπους ενός αριστοκρατικού ξένου, καταφθάνει στη Μόσχα μαζί την παράξενη συνοδεία του από πλάσματα: τον λακέ με το μονόκλ Κοροβιέφ, τον υπερμεγέθη και νοήμονα μαύρο γάτο Μπεεμόθ, τον αγριωπό κοντοπίθαρο με υπερφυσικούς κυνόδοντες Αζαζέλο, τον φρικιαστικό Αμπαντόνα, τη βαμπίρ Χέλα. Όλοι μαζί, τρομοκρατούν ή εξαφανίζουν αξιωματούχους του καθεστώτος, σοκάρουν ή σκανδαλίζουν το κοινό με ακραίες ταχυδακτυλουργικές παραστάσεις και γενικά σπέρνουν το χάος – αλλά κάτω από όλα αυτά υποβόσκει το μαύρο χιούμορ του Μπουλγκάκοφ. Στην ιστορία τους εμπλέκεται και μία νεαρή γυναίκα, η Μαργαρίτα, που προσπαθεί να εντοπίσει τον εξαφανισμένο εραστή της (ο «Μαιτρ» του τίτλου) και κλείνει μια συμφωνία με τον Βόλαντ, ενώ υπάρχει και μία παράλληλη αφήγηση που εξελίσσεται στα χρόνια του Ποντίου Πιλάτου με περισσότερο φιλοσοφικές και θρησκευτικές προεκτάσεις που ανάγει το βιβλίο σε πολυεπίπεδο magnum opus.

Άνω, η πρώτη δημοσίευση σε συνέχειες του "Μαιτρ" στο περιοδικό "Μασκβά" (Μόσχα), 1966. Κάτω, η πρώτη έκδοση του βιβλίου στα ρωσικά από τις εκδόσεις YMCA (1967). Αμφότερα λογοκριμένα

O Διάβολος (Βόλαντ) και δύο από τα τσιράκια του, ο μέθυσος γάτος Μπεεμόθ και ο λακές Κοροβιέφ. Κανένα άλλο βιβλίο ίσως του 20ου αιώνα δεν έχει εμπνεύσει τόσα πολλά εικαστικά έργα, από σκίτσα μέχρι πίνακες και κόμικς, όσο ο "Μαιτρ"

Ο μαύρος γάτος Μπεεμόθ, με ένα όπλο ανά χείρας, είναι ίσως η πιο φιγούρα που έχει ταυτιστεί περισσότερο από κάθε άλλη με το βιβλίο. Έμπνευση του Μπουλγκάκοφ φαίνεται πως ήταν ο Παπουτσωμένος Γάτος. Η συντριπτική πλειοψηφία των εκδόσεων που κυκλοφορούν έχουν τον Μπεεμόθ στο εξώφυλλο. Η άνω έκδοση είναι η πρώτη μετάφραση του "Μαιτρ" στα αγγλικά από την Grove Press (1967). Η εικονογράφηση του Μέρσερ Μάγιερ έχει έκτοτε αναπαραχθεί σε πολλά άλλα εξώφυλλα
Ο Μπουλγκάκοφ ήταν ήδη 27 χρόνια πεθαμένος όταν ο «Μαιτρ» πρωτοεκδόθηκε σε μορφή βιβλίου. Ίσως να μην πίστευε πραγματικά πως το αριστούργημά του θα έβγαινε ποτέ. Ένα βιβλίο που αποτελεί μία δριμεία, απροκάλυπτη σάτιρα στο σοβιετικό – σταλινικό – καθεστώς, στη γραφειοκρατία του, στη διαφθορά και ευνοιοκρατία του, δεν είχε πολλές ελπίδες να δει ζωή στην πατρίδα του, την ΕΣΣΔ.
Άλλωστε, ο Μπουλγκάκοφ δεν ευτύχησε να δει πολλά έργα του να επιβιώνουν ανέπαφα από τη λογοκρισία. Ενσάρκωση του παραδόξου ο ίδιος – ένας συγγραφέας που απολάμβανε καλές σχέσεις με τον Στάλιν, αλλά υπήρξε σθεναρός πολέμιος των αξιωματούχων του κόμματος και του σοβιετικού Τύπου και συνεπώς και αποδέκτης της δικής τους εχθρότητας – ο Μπουλγκάκοφ, μέχρι το τέλος της ζωής του, είδε να απαγορεύονται τα περισσότερα θεατρικά του έργα και ο ίδιος να διασύρεται συστηματικά από τον Τύπο.

Τρεις από τους βασικούς χαρακτήρες του βιβλίου, η Μαργαρίτα, ο Κοροβιέφ και ο γάτος Μπεεμόθ. Από πανέμορφο εξώφυλλο ρωσικής έκδοσης του 2007, σε σχέδιο Πάβελ Ορνινιάνσκι
Όταν το 1919, ο Μπουλγκάκοφ άρχισε, στα 28 του, να γράφει λογοτεχνία, είχε ήδη μία καριέρα πίσω του ως στρατιωτικός γιατρός – και μία μελλοντική ως γραμματέας μίας κυβερνητικής υπηρεσίας. Πολύ γρήγορα, όμως, απέκτησε μία φήμη «αντικαθεστωτικού», με το έργο του «Τα Μοιραία Αυγά», μία νουβέλα επιστημονικής φαντασίας που αποτελεί συγχρόνως μία σάτιρα του σοβιετικού καθεστώτος. Ξαφνικά η κυβέρνηση άρχισε να παρακολουθεί τις κινήσεις του με μεγάλο ενδιαφέρον, καθώς ο συγγραφέας μπήκε σε μια μαύρη λίστα για ένα βιβλίο που θεωρήθηκε «επικίνδυνο» και «αντισοβιετικό». Ποτέ ξανά δεν θα εκχωρούταν άδεια στον Μπουλγκάκοφ να βγει από τη χώρα.

Τρεις από τις δαιμονικές οντότητες που πλήττουν την άθεη Μόσχα: ο νοήμων γάτος Μπεεμόθ, ο κόλακας Κοροβιέφ και η βρυκόλακας Χέλα
Το 1926, με όλους τους εκδοτικούς οίκους να απορρίπτουν το χειρόγραφο του μυθιστορήματός του «Η Καρδιά Ενός Σκύλου», ο Μπουλγκάκοφ επιχείρησε να το ανεβάσει στο Θέατρο Τέχνης της Μόσχας. Όμως, προτού ανέβει, τα αντίτυπα του χειρόγραφου κατασχέθηκαν μετά από επιδρομή της αστυνομίας. Χρειάστηκε η μεσολάβηση του Μαξίμ Γκόρκι, καλού φίλου του Μπουλγκάκοφ, για να επιστραφούν στον συγγραφέα. Αργότερα, το εν λόγω βιβλίο κυκλοφόρησε στην ΕΣΣΔ μόνο μέσα από το δίκτυο παράνομων εκδόσεων, τα περίφημα samizdat, και δεν εκδόθηκε "κανονικά" παρά μονάχα το 1987.

Μπεεμόθ και Αζαζέλο, σε στυλ που παραπέμπει σε σοβιετικές αφίσες. Έργο του Κρίστοφερ Κον Ασκιού

Σκέψεις για τον Φασισμό: Ο Καντ κι ο Άιχμαν του Πέτρου Θεοδωρίδη- ΚΑΙ Καρασαρίνης Μάρκος | Ο Αϊχμαν πριν από την Ιερουσαλήμ.

Σκέψεις για τον Φασισμό: Ο Καντ κι ο Άιχμαν

του Πέτρου Θεοδωρίδη

Μετά την εποχή του «τέλους της ιστορίας» και του «τέλους των ιδεολογιών» (κυρίαρχες θεωρίες της δεκαετίας του ’90) μπαίνουμε σε μια εποχή όπου συμπυκνώνεται τρομαχτικά ο χρόνος. Τα τελευταία χρόνια δεν έχουμε μια επιτάχυνση του χρόνου; Έναν χρόνο τόσο πυκνό σε γεγονότα και αλλαγές ώστε να μην προλαβαίνουμε καν να τις συνειδητοποιήσουμε; Και όχι μόνο επιτάχυνση του χρόνου αλλά και μια παράξενη αλλαγή πλεύσης, μια οπισθοδρόμηση: είμαστε πολύ πιο κοντά στο Μεσοπόλεμο παρά -ας πούμε- στη Μεταπολίτευση. Η Ψυχοπαθολογία του Φασισμού είναι -και το αισθανόμαστε πια όλοι- πολύ πιο κοντά στη σημερινή εποχή. Με κάποια παράξενη έννοια ,με κάποια τρύπα στον Χρόνο είμαστε πολύ κοντά στο 1933.

 Και εδώ μπορούμε να κάνουμε μερικές παρατηρήσεις:

 1ον Η ψυχοπαθολογία του Φασισμού εκφράζεται πολύ καλά με την αντίληψη του Carl Schmitt ¹: η έννοια του Πολιτικού αφορά στη διάκριση μεταξύ Φίλου και εχθρού και  στη κατάσταση έκτακτης ανάγκης ως «αναστολή του νόμου από τον ίδιο το νόμο». .

2ον Την φασιστική ψυχοπαθολογία χαρακτηρίζει η νοσταλγία μιας υποτιθεμένης μυθικής κοινότητας απαλλαγμένης από ατέλειες και το κακό, αλλά και μια αισθητική αντίληψη της πολιτικής.Να σημειώσουμε εδώ πως δεν υπάρχει χειρότερη πολιτική πρόταση από την αισθητικοποίηση της πολιτικής.^2.Όταν αναζητάς το αισθητικά ενδιαφέρον, το συγκλονιστικό, αυτό που θα σε βγάλει οριστικά από την πλήξη, τότε, υποκύπτοντας στην γοητεία του θεάματος, σκηνοθετείς την ιδία σου την πραγματικότητα με ένα σκηνικό θανάτου^. ο φασισμός του μεσοπολέμου ήταν κι ένα αποτέλεσμα της μετατόπισης του σκηνικού: «να κάνουμε την ζωή μας τέχνη», φουτουρισμός, ο πόλεμος ως θέαμα και "λύτρωση" ο Μουσολίνι ως προσωποποίηση του ... «ανδρισμού», η λατρεία της δράσης, κλπ.

3ον Ο φασισμός δεν είναι άκρο, είναι μέσο, μετριότητα, η εξουσία της κοινοτοπίας
Θεωρούμε συχνά τον φασισμό ως ακρότητα όμως η Χάνα Άρρεντ μας έδειξε ότι αποτελεί την κοινοτοπία του κάκου. Σύμφωνα με την Άρρεντ -η οποία παρακολούθησε και κατέγραψε με εμβόλιμες παρατηρήσεις την δίκη του- ο Άιχμαν δεν ήταν τέρας: «Μισή δωδεκάδα ψυχίατροι βεβαίωναν πως ήταν φυσιολογικός[...] Ο ιερέας που τον επισκεπτόταν τακτικά, βεβαίωνε τους πάντες ότι ήταν «άνθρωπος με πολύ θετικές ιδέες», «δεν έθρεφε παράφορο μίσος για τους Εβραίους» ,«δεν σκότωσε ποτέ κανένα Εβραίο ή μη Εβραίο, ούτε έδωσε εντολή να σκοτώσουν Εβραίο ή μη Εβραίο» ενώ όμως «δεν άφηνε αμφιβολία ότι θα σκότωνε ακόμα και τον πατέρα του αν τον είχαν διατάξει»³. Το πρόβλημα με τον Άιχμαν -κατά τη Χάνα Άρρεντ - έγκειται στο ότι υπήρχαν πολλοί σαν κι αυτόν: ούτε διεστραμμένοι ούτε σαδιστές, αλλά «φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί»^4.

 Ακόμα πιο εντυπωσιακό: Ο Άιχμαν -κατά Άρρεντ - θεωρούσε πως ήταν, κατά κάποιο τρόπο ...”Καντιανός”. Θυμίζω πως ο Καντ εισήγαγε την έννοια του νόμου ως καθαρή μορφή και την έννοια της ηθικότητας ως ιδιότητα του έλλογου όντος να ενεργεί χάριν των νόμων ⁵. «Για τον Καντ, μια πράξη επιτρέπεται, εάν είναι δυνατόν να πράττουν όλοι με τον ίδιο τρόπο. Ως κριτήριο της ηθικότητας μιας πράξης, αναγνωρίζεται το να μπορεί κανείς να θέλει να γίνει ο γνώμονας, που διέπει την πράξη τούτη, μια αντικειμενική καθολική αρχή («νόμος») η οποία ισχύει για όλους στις ίδιες ή ανάλογες και παρόμοιες περιπτώσεις^6.

Προς γενική κατάπληξη, ο Άιχμαν στη δίκη του, δήλωσε με μεγάλη έμφαση πως είχε ζήσει όλη του τη ζωή σε συμφωνία με τους ηθικούς κανόνες του Καντ. Η Άρρεντ θεώρησε πως ο Άιχμαν παραποίησε την καντιανή διατύπωση ως εξής: «να ενεργείς έτσι ώστε η βασική αρχή στην οποία βασίζονται οι ενέργειες σου να είναι η ίδια βασική αρχή με του νομοθέτη ή του νόμου της χώρας» ή-πιο απλά- «να ενεργείς έτσι ώστε αν ο Φύρερ γνώριζε την πράξη σου να την ενέκρινε»⁷. «Είναι αλήθεια -σχολιάζει η Άρρεντ- ότι η ασυνείδητη παραποίηση του Άιχμαν συμφωνεί μ’ εκείνο που ονομάστηκε «ο Καντ διασκευασμένος για το νοικοκυριό του απλού ανθρωπάκου». Σ’ αυτή την χρήση στο νοικοκυριό, το μόνο που απομένει από το πνεύμα του Καντ, είναι η απαίτηση να κάνει ο άνθρωπος κάτι περισσότερο από το να υπακούει απλώς στο νόμο, πρέπει να υπερβαίνει το στάδιο της απλής υπακοής και να ταυτίζει τη θέληση του με την πηγή από την οποία πηγάζει ο Νόμος. «Στη φιλοσοφία του Καντ η πηγή αυτή ήταν ο πρακτικός λόγος[…] Στη χρήση στο νοικοκυριό κατά Άιχμαν, η πηγή αυτή ήταν η θέληση του Χίτλερ.» Σε μεγάλο μέρος, η φρικτά φιλόπονη επιμέλεια με την οποία εφαρμόστηκε η Τελική Λύση ανάγεται στην παλιά άποψη, που ήταν πράγματι πολύ διαδεδομένη στη Γερμανία: το να είσαι νομοταγής, δε σημαίνει απλώς να υπακούεις στους νόμους αλλά «να ενεργείς σαν να έχεις εσύ θεσπίσει τους νόμους με βάση τους οποίους ενεργείς. Από κει προέρχεται και η πεποίθηση ότι πρέπει να κάνουμε ακόμα περισσότερα από όσα λέει η φωνή του καθήκοντος» ^8.

 Και η Άρρεντ καταλήγει σε μια ανατριχιαστικά ειρωνική όσο και γεμάτη αλήθεια παρατήρηση: όπως ακριβώς το δίκαιο στις πολιτισμένες χώρες προϋποθέτει πως η φωνή της συνείδησης λέει στον κάθε πολίτη «ου φονεύσεις» αν και μερικές φορές ο άνθρωπος έχει φονικές διαθέσεις και επιθυμίες, έτσι το δίκαιο στη χώρα του Χίτλερ απαιτούσε από τη φωνή της συνείδησης να λέει σε όλους «να φονεύσεις», αν και οι οργανωτές των σφαγών ήξεραν πολύ καλά ότι ο φόνος εναντιώνεται στις έμφυτες κλίσεις και επιθυμίες των περισσότερων ανθρώπων.[…]Πολλοί Γερμανοί και πολλοί Ναζί, θα πρέπει να ένοιωθαν τον πειρασμό να μη σκοτώσουν, να μη ληστέψουν, να μην αφήσουν τους πλησίον τους να θανατωθούν.Αλλά ένας Θεός ξέρει πως κατάφεραν να αντισταθούν στον πειρασμό τους» ^9.

Στον πραγματικό φασισμό και ναζισμό στα στρατόπεδα συγκέντρωσης-εξόντωσης πολύ λίγοι ήσαν αυτοί που εξόντωναν ή βασάνιζαν από ιδεολογία.Οι περισσότεροι γίνονταν βασανιστές και δολοφόνοι από κομφορμισμό ή (και ) καριερισμό: έκαναν απλώς την δουλειά τους, εκτελούσαν διαταγές -επιπλέον είχαν βρει διαφόρους τρόπους για να δικαιολογούν τον εαυτό τους: «δεν ήξερα», «απλώς εκτελούσα διαταγές»…

 Τον φασισμό δεν τον παράγουν τέρατα, αλλά ο Προκρούστης μιας πολύ βολικής συνταγής, ο ευνουχισμός της ηθικής επιταγής ώστε να συνταιριάζει με τον καριερισμό-κομφορμισμό του μικροαστού, ο τρόπος με τον οποίο ερμηνεύουν τις μεγάλες φιλοσοφίες και τα μεγάλα ηθικά συστήματα τα μικρά καθημερινά ανθρωπάκια, οι «φοβερά και τρομερά φυσιολογικοί» άνθρωποι της διπλανής πόρτας σύμφωνα με τα συμφέροντα και την μικρόνοια τους. Γι’ αυτό και παραμένει πάντα επικίνδυνος.

βιβλιογραφικές αναφορές:

[1] Για την πολιτική φιλοσοφία του Carl Schmitt, βλ. μεταξύ άλλων, Γιώργου Πάσχου, Κράτος δικαίου και Πολιτική, Πολιτειολογικές θεωρίες 1900 -1940, εκδ. ο Πολίτης, Αθήνα 1991, σ. 231, κ.ε.

2 Ας μην πάει το μυαλό μας μόνο στον …Βάγκνερ. Και το Κιτς συνιστά μια αισθητικοποίηση της πολιτικής.

3 Χάνα Άρρεντ, ο ’Αιχμαν στην Ιερουσαλήμ έκθεση για την κοινοτοπία του κακού, μτφ. Βασίλης Τομάνας, εκδ. Νησίδες, σ. 26-28.

4 Χάνα Άρρεντ, ό.π, σ. 215.

5 Μυρτώ Ρήγου, Εκδοχές του Νόμου, Kant, Sade, Kafka, εκδ. Πλέθρον, 201, σ. 15.

6 Κώστας Ανδρουλιδακης, επιλεγόμενα, στο Ιμμανουέλ Καντ, Κριτική του πρακτικού λόγου, Εστία, μτφ σχόλια επιλεγόμενα, Κώστας Ανδρουλιδακης, Αθήνα 2006 σ. 262.

7 Χάνα Άρρεντ, ό.π, σ. 111.

8 Χάνα Άρρεντ, ό.π, σ. 111.

9 Χάνα Άρρεντ, ό.π, σ. 121.

Καρασαρίνης Μάρκος   AΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΒΗΜΑ

Ο Αϊχμαν πριν από την Ιερουσαλήμ

Μια νέα ιστορική έρευνα ανατρέπει την εικόνα του γερμανού ναζιστή ως γραφειοκράτη που εκτελούσε εντολές. Η ανασκευή της έννοιας της «κοινοτοπίας του κακού», που είχε διατυπώσει η φιλόσοφος Χάνα Αρεντ μετά την παρακολούθηση της δίκης του συνταγματάρχη των Ες Ες στο Ισραήλ το 1961

ΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ:  05/10/2014 05:45

Ο Αντολφ Αϊχμαν στη διάρκεια της ακροαματικής διαδικασίας παράτασης της κράτησής του πριν από την έναρξη της δίκης το 1961

10

emailεκτύπωση 

 

Bettina Stangneth
Eichmann before Jerusalem.
The Unexamined Life of a Mass Murderer
Εκδόσεις Knopf, 2014,
σελ. 610,  τιμή 35 δολάρια ΗΠΑ

Το 1963 η Χάνα Αρεντ τάραξε τα νερά της δυτικής διανόησης με ένα βιβλίο που επρόκειτο να συμβάλει στην ίδρυση ενός ολόκληρου πεδίου και να συζητείται επί δεκαετίες. «Ο Αϊχμαν στην Ιερουσαλήμ. Εκθεση για την κοινοτοπία του κακού» (εκδ. Νησίδες), καρπός της παρακολούθησης της δίκης του Αντολφ Αϊχμαν, υπευθύνου σε οργανωτικό επίπεδο για την εξόντωση εκατομμυρίων εβραίων στα γερμανικά στρατόπεδα συγκέντρωσης, υπήρξε μία από τις πρώτες απόπειρες επιστημονικής ερμηνείας των κινήτρων των αυτουργών του Ολοκαυτώματος. Αποσυνδέοντας τη ναζιστική γενοκτονία από οποιαδήποτε αιτιολογία ψυχοπάθειας, η Αρεντ απέρριπτε τη ριζοσπαστική φύση του κακού χάριν της «κοινοτοπίας» του: οι δράστες ήταν άτομα σαν τον Αϊχμαν, γκρίζοι γραφειοκράτες, διανοητικές μετριότητες, «κανονικοί» Γερμανοί, οι οποίοι υιοθέτησαν το ναζιστικό συνονθύλευμα ιδεών εγκαταλείποντας κάθε προσωπική αξιολογική κρίση ή ηθική επιλογή και απεκδυόμενοι οποιασδήποτε ευθύνης για τις πράξεις τους. Προκλητική στην εποχή της, η θέση αυτή άσκησε ιδιαίτερη επίδραση και δέχθηκε κατά καιρούς σκληρή κριτική για τη φιλοσοφική της τεκμηρίωση ή τις πιθανές προεκτάσεις της για τα ίδια τα θύματα. Πενήντα σχεδόν χρόνια αργότερα, η γερμανίδα φιλόσοφος Μπετίνα Στάνγκνετ αμφισβητεί για πρώτη φορά τον ίδιο τον πυρήνα της συλλογιστικής της Αρεντ. Στο συναρπαστικό βιβλίο της που μόλις κυκλοφόρησε στα αγγλικά με τίτλο «Eichmann before Jerusalem. The Unexamined Life of a Mass Murderer», όπου γίνεται λεπτομερής επανεξέταση της βιογραφίας και της εσωτερικής ζωής του Αϊχμαν, η κριτική ανάγνωση του χειμαρρώδους λόγου του αναδεικνύει όχι πια την κοινοτοπία, αλλά την ιδιοτυπία του.

Το αρχείο της Αργεντινής

Η Στάνγκνετ επιδίδεται σε έναν κριτικό διάλογο με το έργο της Αρεντ, το οποίο αντιλαμβάνεται ως «αναπόσπαστο διανοητικό συνοδό» του δικού της. Δεν αποδομεί την έννοια της «κοινοτοπίας του κακού», καταρρίπτει όμως την ισχύ της όσον αφορά το πρόσωπο που την ενσάρκωσε. Με βάση τα στοιχεία που είχε στη διάθεσή της η γερμανοαμερικανίδα πολιτική θεωρητικός, χωρίς δηλαδή την ευχέρεια της αντιπαραβολής της εικόνας πριν και μετά τη σύλληψη του Αϊχμαν, η εξήγησή της τον ανήγαγε σε έναν ιδεότυπο που, δίχως να τον αθωώνει, ενσωμάτωνε την αυτοπροβολή του ως μετριότητας. Ωστόσο, η Στάνγκνετ αποδύεται σε μια επανατοποθέτηση του ναζί εγκληματία στα συμφραζόμενα του βίου του προκειμένου να θέσει το ερώτημα αν ο Αϊχμαν υπήρξε όντως πρότυπο κοινοτοπίας. Για τον σκοπό αυτό  προβαίνει σε εξαντλητική έρευνα και αντιπαράθεση δεδομένων σε περισσότερα από 30 αρχεία. Συλλέγοντας ένα διάσπαρτο εδώ και δεκαετίες υλικό (κυρίως το λεγόμενο «αρχείο της Αργεντινής»), το οποίο αφορά πλήθος τεκμηρίων χρονολογουμένων πριν από την απαγωγή του από πράκτορες της ισραηλινής κυβέρνησης στο Μπουένος Αϊρες όπου είχε καταφύγει μεταπολεμικά, τη δίκη του στην Ιερουσαλήμ το 1961 και την εκτέλεσή του στις 31 Μαΐου 1962, αποφαίνεται ότι ο ασήμαντος γραφειοκράτης υπήρξε μόνο το προσωπείο που ένας πολύπλοκος χαρακτήρας φόρεσε ελπίζοντας να αποφύγει τις συνέπειες της ενοχής του.

Η Στάνγκνετ προσφεύγει στις μαρτυρίες τόσο εκείνων που γνώριζαν τον Αϊχμαν επί εθνικοσοσιαλισμού όσο και του κύκλου των ναζί που κατέφυγαν στην Αργεντινή. Και στις δύο περιπτώσεις, όπως και στις εκατοντάδες σελίδες των αυτοβιογραφικών του κειμένων προτού συλληφθεί, ο «τσάρος των Eβραίων» κάθε άλλο παρά ως «γρανάζι μιας γραφειοκρατικής μηχανής» παρουσιάζεται. Ο ίδιος κομπάζει ότι το «διάσημο όνομα Αϊχμαν» είχε καταστεί «σύμβολο», μιλά ανοικτά και με αριθμούς για τη δράση του στο Ολοκαύτωμα, υπογράφει αυτόγραφα με το κανονικό του όνομα και τον βαθμό του («Συνταγματάρχης SS εν αποστρατεία Αϊχμαν»). Σε πλήρη αντίθεση με την εικόνα που φιλοτέχνησε στη δίκη του, εκείνη του μεταπολεμικού φιλειρηνικού εκτροφέα κουνελιών, ο οποίος εξαναγκάστηκε από πράγματα και καταστάσεις, ακολουθώντας διαταγές, να συμμετάσχει στην εξόντωση ενός λαού, δηλώνει υπερήφανος για το έργο του. Αντί του αφανούς διαχειριστή «καθαρά τεχνικών ζητημάτων μεταφοράς» διεκδικεί την αναγνώρισή του ως επιφανούς οργανωτικού εγκεφάλου της διαδικασίας εκτοπισμού και εξόντωσης των Eβραίων στην Ευρώπη. Το αποτέλεσμα ήταν να καταστεί τελικά αποσυνάγωγος από τη σέχτα των χιτλερικών νοσταλγών της εξορίας: αυτοί ήλπιζαν να χρησιμοποιήσουν την αυθεντία του για να αποκαθάρουν τον ναζισμό από το υποτιθέμενο ψέμα της εβραϊκής γενοκτονίας («το ψεύδος των έξι εκατομμυρίων»), εκείνος επέμενε να καυχιέται ότι «αν είχαμε εξοντώσει 10,3 εκατομμύρια, θα είχαμε ολοκληρώσει την αποστολή μας».

Ο υποτιθέμενα χαμηλού προφίλ Αϊχμαν επιδιώκει ήδη από το 1956 την έκδοση ενός βιβλίου για τα δικά του πεπραγμένα προκειμένου να προσδιορίσει τον ρόλο του στο Ολοκαύτωμα. Ερχεται σε επαφή με τον φιλοναζιστή εκδότη Εμπερχαρντ Φριτς και τον ολλανδό πρώην πολεμικό ανταποκριτή και προπαγανδιστή του ναζιστικού καθεστώτος Βίλεμ Σάσεν και οι τρεις τους συνάπτουν ένα συμβόλαιο στο πλαίσιο του οποίου ο Αϊχμαν παραχωρεί στον Σάσεν μια σειρά μακρών συνεντεύξεων ενώπιον μιας ομάδας πρώην ναζιστών και νοσταλγών του καθεστώτος. Ηδη, πριν από αυτές έχει συγγράψει ένα χειρόγραφο έκτασης 107 σελίδων με τον τίτλο «Οι άλλοι μίλησαν, τώρα είναι η σειρά μου», ενώ αργότερα θα ολοκληρώσει ένα ημι-μυθιστορηματικό κείμενο 260 σελίδων, το οποίο παραμένει ακόμη σε γνώση μόνο των κληρονόμων του. Στη διάρκεια της φυλάκισής του στην Ιερουσαλήμ το 1961 συντηρεί την ψευδαίσθηση της δημοσίευσης ενός αυτοβιογραφικού γραπτού 1.000 σελίδων με δυνητικό τίτλο «Γνώθι σαυτόν» και σχεδιάζει τις λεπτομέρειες της έκδοσης: «η ράχη και το εξώφυλλο πρέπει να είναι μονόχρωμα, μπεζ ή γκρίζα ίσως, με καθαρή, γραμμική και ελκυστική γραμματοσειρά. Είναι σαφές ότι δεν επιθυμώ ψευδώνυμο, καθότι δεν προσήκει στη φύση του πράγματος».

Κυνικός και ανελέητος

Η γλώσσα του Αϊχμαν στην Αργεντινή, όπως την παραθέτει η Στάνγκνετ, διαφέρει εντελώς από εκείνη της Ιερουσαλήμ. Η «αδυναμία ομιλίας» και «αδυναμία σκέψης» που εντοπίζει η Αρεντ έρχονται σε αντίθεση με τον συστηματικό τρόπο έκθεσης των απόψεών του. Κυνικός, ανελέητος, μισάνθρωπος, αυτός ο Αϊχμαν μπορεί να επιδεικνύει αδιάντροπα τον αντισημιτισμό και τον εθνικοσοσιαλισμό του. Η τεχνική γλώσσα συνδυάζεται με την ανοικτή αποδοχή των όσων συνέβαιναν: τα στρατόπεδα «τροφοδοτούνταν με υλικό», αλλά και «για μένα δεν υπήρχε καμία διαφορά για το πού θα πήγαιναν οι Eβραίοι, στη Μαδαγασκάρη, στο Αουσβιτς, στα στρατόπεδα του (υψηλόβαθμου SS) Γκλόμποτσνικ για να εξοντωθούν με αέρια». Το ιδεολογικό περιεχόμενο εξακολουθεί να αφορά εν έτει 1957 την υπεράσπιση μιας διεστραμμένης κοσμοθεωρίας στην οποία εμμένει ως ιδανικό. Στην ερώτηση μιας κυρίας του κύκλου του Σάσεν «τι χειρότερο μπορούσε να συμβεί στη Γερμανία από την ανάληψη της εξουσίας από τους ναζί το 1933» εξανίσταται και μετά βίας συγκρατεί την οργή του: «Γι' αυτό τα δώσαμε όλα, τα νιάτα, την ελευθερία μας, κι άλλοι ακόμη περισσότερα, τη ζωή τους. Δεν αντέχω να ακούω κάτι τέτοιο [...], θα εκραγώ!».

Πεπεισμένος εθνικοσοσιαλιστής
Η αντεστραμμένη ηθική του Αϊχμαν είναι αυτή ενός πεπεισμένου εθνικοσοσιαλιστή - οι φυλετικές και βιολογικές κατηγορίες υπερβαίνουν τις πολιτισμικές, το αίμα ακυρώνει τις αξίες, η εξόντωση των Εβραίων αποβαίνει καθήκον, αποστολή, νομοτέλεια: «το αίσθημα της αυτοσυντήρησης είναι ισχυρότερο από κάθε αυτοαποκαλούμενη ηθική απαίτηση». Το ενδιαφέρον είναι ότι οι απόπειρες φιλοσοφικής τεκμηρίωσης των λεγομένων του δεν εξαντλούνται πάντα σε έναν χυδαίο κοινωνικό δαρβινισμό. Σε κάποιες επιστολές του χρησιμοποιεί όχι χωρίς δεξιότητα δάνεια από τον Καντ, τον Νίτσε, τον Πλάτωνα, τον Σοπενχάουερ, ακόμη και τον (εβραϊκής καταγωγής) Σπινόζα, σημειώνει η Στάνγκνετ. Πίσω από το υποτιθέμενο ανθρωπάκι-δέσμιο των μηχανισμών, όπως παρουσίαζε τον εαυτό του στη δίκη, δεν κρύβεται ωστόσο ένας διανοούμενος. Η χρήση των φιλοσοφικών εργαλείων αποδεικνύεται επιφανειακή και εργαλειακή, ανάλογα με τον συνομιλητή και τη συγκυρία. Η ιδιόμορφη χρήση της γλώσσας, η επινόηση αταίριαστων μεταφορών («νιώθω σαν ανώνυμος περιπατητής υποβρυχίως»), οι ακυρολεξίες, υποδηλώνουν τα όρια της σκέψης του. «Πολύ έξυπνος, πολύ πανούργος» κατά τον ισραηλινό ανακριτή του, όχι μετριότητα αλλά ούτε και προσωποποίηση του μέσου όρου, ο Αϊχμαν δεν μπορεί να αποτελέσει μέτρο των αυτουργών του Ολοκαυτώματος με τον τρόπο της Αρεντ, υποδεικνύει τελικά η Μπετίνα Στάνγκνετ. Οπως σημειώνει ο εξέχων αμερικανός ιστορικός του ναζισμού Κρίστοφερ Μπράουνινγκ στους «New York Times», ο Αντολφ Αϊχμαν ταίριαζε στο πορτρέτο της Χάνα Αρεντ μόνο κατά το ήμισυ: αποτελούσε συνώνυμο του κακού, όχι όμως της κοινοτοπίας του.  

δειτε και

: http://vardavas.wordpress.com/2012/09/11/gkanas-arr-kako/

π. Ευάγγελος Γκανάς, Η συζήτηση για το κακό μετά το Άουσβιτς ΙΙ (Η Χάνα Άρεντ για τον...