ΟΙ ΓΝΩΣΤΙΚΟΙ ΚΑΙ ΤΟ ΠΡΟΒΛΗΜΑ ΤΟΥ ΚΑΚΟΥ ..Πετρος Θεοδωριδης .. Απόσπασμα απο άρθρο που δημοσιευτηκε στο περιοδικό ΕΝΕΚΕΝ ΤΕΥΧΟς 33

• Η Γνωση και η Δημιουργια 
• ------------------------------------------------------- 

• Ο γνωστικισμός αποτελούσε ένα θρησκευτικό σύστημα, βασισμένο στην έννοια της Γνώσης. Όμως τι σημαινε Γνώση;

•  Ο –εχθρικός προς τους Γνωστικούς λατινοφωνος θεολόγος του δεύτερου αιώνα Τερτυλλιανός –σε έναν λίβελο εναντίον των Βαλεντινανων ΄-δίνει τον ορισμό ότι πρόκειται για τη «γνώση αυτού που ήμασταν ,αυτού που απογίναμε, από πού ήλθαμε ,που μας πέταξαν, που πηγαίνουμε, από τι έχουμε απελευθερωθεί, που είναι βέβαιο τι θα επιστρέψουμε»  «Από πού ήρθαμε; Που μας πέταξαν» .

• Για να καταλάβουμε τους Γνωστικούς  θα πρέπει να ανατρέξουμε στον βασικό τους κεντρικό κοσμολογικό μύθο, τον Μύθο της Δημιουργίας , της κακής (ή εσφαλμένης} Δημιουργίας .« Κάτι πήγε λάθος –λεει ο υπαρξιστής και ειδικός στην Γνωση - Hans Jonas΄- και είχε ως αποτέλεσμα τη δημιουργία–κάτι συνέβη, το οποίο οδήγησε σε μια διάσπαση. Μπορούμε να μιλάμε για τραγωδία. Μπορούμε να μιλάμε για Πόνο. Μπορούμε να μιλάμε για μια Σοφία που έκανε λάθος και έχασε τον δρόμο της, η οποία προσπαθεί να επιστρέψει στον Πατέρα αλλά δεν βρίσκει τον δρόμο για την πηγή της.» Ορισμένοι Γνωστικοί χαρακτήριζαν τον πλανήτη μας «έκτρωμα της ύλης» φτιαγμένο από πόνο και οδύνη, ενώ ανάλογα οι*Περσικης προελευσης } Μανιχαιστες πίστευαν ότι ο κόσμος δημιουργήθηκε από τα αποσυντιθεμενα σώματα των δαιμόνων. Ο Μαρκιων πίστευε ότι είμαστε πλασμένοι κατ ΄εικόνα του μοχθηρού δημιουργού και οτι αυτή «η σάρκα η παραγεμισμένη με περιττώματα »είναι τόσο αποκρουστική που η αναπαραγωγή δεν μπορεί να δικαιολογηθεί με τίποτε.Ο γνωστικισμός δίδασκε ότι ο κόσμο μας κυβερνιόταν από έναν κατώτερο θεό/Δημιουργό. Τα ανθρώπινα σώματα, αν και περιέχουν το κακό στην ύλη τους, περιείχαν επίσης και έναν θείο σπινθήρα ή πνεύμα που προερχόταν από την Πηγή, ή το Τίποτα, τη θεϊκή πηγή εκπόρευσης όλων των πραγμάτων.Η Γνώση είναι εκείνη που σύμφωνα με τις αντιλήψεις των γνωστικών βοηθά τον θείο σπινθήρα να επιστρέψει στην πηγή από την οποία προήλθε.
• Σύμφωνα με τους μύθους που αφηγούνταν οι γνωστικοί, ο αληθινός και αγαθός Θεός δεν δημιούργησε, αυτόν τον κόσμο. Στο απώτατο παρελθόν ο αληθινός Θεός απέκτησε διαδοχικές εκπορεύσεις του, θεϊκούς απογόνους (οι οποίοι αποκαλούνταν «Αιώνες»),:ένας «αιών» ή άγγελος ονόματι Σοφία επιδίωξε να μιμηθεί την αυτάρκη δημιουργικότητα του Ύψιστου Θεού΄ το λάθος της όμως αυτό της κόστισε την πτώση της από τους διάφανους, φωτεινούς και αμόλυντους ουρανούς. Με αγωνία και απόγνωση γέννησε ένα άμορφο έκτρωμα που απέβη ο Δημιουργός ή κατώτερος θεός, εκείνος δηλαδή που δημιούργησε το Σύμπαν τον κόσμο της ύλης και των ανθρώπινων όντων. Όλα αυτά τα κατασκεύασε αγνοώντας εντελώς τον Ύψιστο Θεό και την μητέρα του Σοφία ΄πίστευε ότι ήταν  ο μοναδικός Θεός. Ετσι ο κόσμος μας συνελήφθη μέσα στην άγνοια και τον παραλογισμό. Το ίδιο και εμείς, αφού ο θεός κατ εικόνα του οποίου πλαστήκαμε είναι Δημιουργός. Οποιαδήπε σπίθα καλού η πνευματικού υπάρχει στη Φύση εμφυσήθηκε από τη Σοφία, που σαν ουράνια πια εξόριστη προσπαθούσε να επανορθώσει το αρχικό της σφάλμα .
•   Γιατί πως«μπορούσε να ονομαστεί άνθρωπος το αξιοθρήνητο κατασκεύασμα που βάλθηκε να ζει μέσα στα χέρια τους, εκείνο το γυμνό πλάσμα που είχε ανθρωποειδή μορφή αλλά ήταν ανίκανο να σταθεί πάνω στα ατροφικά πόδια του και κείτονταν στο χώμα στριφογυρίζοντας σαν σκουλήκι; Με μια κρούστα πηλό πασαλειμμένη ακόμα στο στόμα του ,με τα σχηματισμένα αλλά ανίκανα να το στηρίξουνε μέλη του, με τα σπαρακτικά κλαψουρίσματα του, δεν θα πρέπει να είχε παρά μια πολύ μακρινή σχέση με τη φωτεινή και θεϊκή εικόνα που το προκάλεσε .Όταν όμως ο αληθινός Θεός είδε εκείνο το λάθος, εκείνη τη φρίκη που σέρνονταν απάνω στη γη, απειλώντας να την κατακυριέψει, ένοιωσε οίκτο για την αδεξιότητα των αγγέλων και φύσηξε μέσα στο σκουλήκι που κλαψούριζε  τη σπίθα της ζωής που του δωσε τη δυνατότητα  να σταθεί στα πόδια του και να μιλήσει. Ετσι γεννήθηκε ο Homo Bipedus και Loquens ,ο δίπους και ομιλών άνθρωπος.Ετσι εξηγείται η διπλή φύση μας. Είμαστε κάπως σαν επιδιορθωμένο σκουλήκι, που το επιδιόρθωσε η επιείκεια του αληθινού Θεού και το προίκισε με ένα φωτεινό κλάσμα της Υπέρτατης ΔύναμηςΕτσι για τους Γνωστικές αιρέσεις –μας λέει ο Ζακ Λακαριερ- «είμαστε προλετάριοι ενός δήμιου δημιουργού, εξόριστοι κατακάθια ενός χαμένου ουρανού, ξένοι πάνω στην ίδια μας τη γη» .Οι γνωστικοί, ερμήνευαν τη δημιουργία του κόσμου ως το έργον ενός ριζικά κακού« δημιουργού»:η ύλη ,οι πλανήτες, τα άστρα, η ζωή, η σεξουαλική αναπαραγωγή, οι νόμοι του κράτους ,τα πάντα υπόκεινται στη δαιμονική εξουσία του συστήματος από το οποίο δεν υπάρχει καμία δυνατότητα διαφυγής.:ο Θεός είναι διασπασμένος δυιστικά, και ο καλός Θεός είναι εντελώς «άγνωστος » και ανήμπορος μέσα στον κόσμο, το έργον του κακού θεού 
•  «.Ετσι «γενέθλια γη» των γνωστικών δεν ήταν η γη αλλά ο χαμένος ουρανός που διατηρούσαν την ανάμνηση του. Οι Γνωστικοι θεωρουσαν τον εαυτό τους αυτόχθονα ενός άλλου κόσμου.Τα λόγια που μεταχειρίζονταν για να περιγράψουν τον επίγειο κόσμο μας συνοψίζονται σε εκφράσεις όπως «ερμητικα κλεισμένο φρούριο, φυλακή ,οχετός, λασπότοπος, έρημος.»και για το ανθρώπινο σώμα:«χυδαίο ύφασμα, αλυσίδα ,παρείσακτος, πνιγηρή θάλασσα».Οι Γνωστικοί σύμφωνα με τον Λακαριερ -είχαν το συναίσθημα«ότι έπεσαν, κάτοικοι ενός μακρινού πλανήτη στη γη μας, ότι έκαναν λάθος στον γαλαξία, καθώς και την επιθυμία να ξαναδούνε την αληθινή κοσμική πατρίδα τους, τον φωτεινό ΄Υπέρκοσμο που έλαμπε πάνω από το βαρύ παραπέτασμα της νύχτας.»Για τους γνωστικούς« όλοι οι άνθρωποι βρίσκονταν στην ίδια κατάσταση, ολόκληρη η ανθρωπότητα ήταν μπλεγμένη στην κοσμική εξορία που μας απόθεσε όλους πάνω στη λάσπη της γης».
•   Βέβαια –λέει ο Ηανς Γιονας/ μπορεί να υπήρχαν μεταξύ των Γνωστικών εκείνοι που έβλεπαν τα πράγματα με περισσότερο αρμονικό και λιγότερο τραγικό τρόπο.«Οι Βαλεντινιανοί δηλαδή των χριστιανών Γνωστικών που ακολουθούσαν την παράδοση της διδασκαλίας του Ιδιοφυούς Αιγυπτίου Γνωστικού Βαλεντίνου«ήταν περισσότερο οξυδερκείς και  εκλεπτυσμένοι. Η πολικότητα που βίωναν τώρα, αυτή που μας παρουσιάζει ο υπάρχων κόσμος είναι τα αποτέλεσμα της Αυτό-αποξένωσης του θεού. Τμήματα της θεότητας αποξενώθηκαν από την πηγή τους  και έπρεπε να επανενωθουν με αυτήν»Σε αυτήν την πιο εκλεπτυσμένη εκδοχή οι Γνωστικοί αναφέρουν τον κόσμο ως ξένο, επειδή διακόπτει την κοινωνία τους με τον Θεό με τον οποιο εχουν ουσιαστική συγγένεια » «Υποστηρίζω »–λέει η Εlaine Pagels, συγγραφέας του βιβλίου The Gnostic Gospels -ότι η σκέψη των Βαλεντινιανων σε σχέση με τον Δημιουργό αναφέρεται σ¨ αυτόν όχι ως μια  κακή οντότητα αλλά ως ελαττωματικό ον που δεν κατανοεί πλήρως όλη τη δημιουργία με την οποία ασχολείται κατά κάποια έννοια ο Δημιουργός  αποτελεί τμήμα του νου του θεού. Οι Βαλεντινιανοί λένε ότι ο δημιουργός είναι μια εικόνα του θεού. Και πιστεύω ότι αναφέρονται στις δικές μας εικόνες για τον Θεό. Όταν λέμε «Θεός» χρησιμοποιούμε εικόνες και [οι Γνωστικοι} προσπαθούν να τονίσουν –ορισμένοι με ειρωνεία, άλλοι με παρωδία –ότι οι εικόνες μας για τον θεό είναι πολύ περιορισμένες. Ετσι λένε ότι οι εικόνες ας γι τον θεό-ότι είναι ο Πατέρας ή ότι είναι ο δημιουργός-είναι... εικόνες. Δεν ένα λανθασμένες, είναι ανεπαρκείς. Άλλοι περισσότερο ριζοσπάστες Γνωστικοί θα έλεγαν ότι είναι εντελώς λανθασμένες »

• ---

Βιβλιοπαρουσίαση: ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΝΤΖΟΥΦΑ:ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ, οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στη λειτουργία των θεσμών του ελληνικού κράτους και ειδικότερα του Συντάγματος, εκδόσεις Σάκκουλα, σελ.418 Πέτρος Θεοδωρίδης -Δημοσιεύτηκε στο νέο τεύχος του περιοδικού ΕΝΕΚΕΝ

ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ

Βιβλιοπαρουσίαση:  ΠΑΝΑΓΙΩΤΗ ΜΑΝΤΖΟΥΦΑ:ΟΙΚΟΝΟΜΙΚΗ ΚΡΙΣΗ ΚΑΙ ΣΥΝΤΑΓΜΑ, οι επιπτώσεις  της οικονομικής κρίσης στη λειτουργία των  θεσμών του ελληνικού κράτους  και ειδικότερα του Συντάγματος, εκδόσεις  Σάκκουλα, σελ.418

                                                         Πέτρος Θεοδωρίδης

  

Στο  βιβλίο αυτό  του επίκουρου καθηγητή Συνταγματικού Δικαίου  στο Α.Π.Θ, Παναγιώτη Μαντζούφα, αναλύονται οι επιπτώσεις της οικονομικής κρίσης στην λειτουργία του Συντάγματος. Στο πρώτο μέρος, παρουσιάζονται κυρίως οι θεσμικές παρεμβάσεις  που πραγματοποίησαν τα όργανα της ΕΕ. Το δεύτερο μέρος είναι αφιερωμένο στο τρόπο με τον οποίο η ελληνική δικαιοσύνη και ειδικότερα το ΣτΕ αντιμετώπισε τις αμφισβητήσεις των βασικών ρυθμίσεων που περιείχαν οι σημαντικότεροι εφαρμοστικοί νόμοι των μνημονίων στο πεδίο των θεμελιωδών δικαιωμάτων. Ειδικότερατο ενδιαφέρον επικεντρώθηκε α)στους νόμους που εκδόθηκαν από το 2010 μέχρι σήμερα και που αφορούν σε μισθολογικές και ασφαλιστικές περικοπές και αλλαγές και β)σε δικαστικές αποφάσεις, που εντάσσονται στο κλίμα της οικονομικής κρίσης και που  δικαιολογούν τη λήψη μέτρων που περιορίζουν δικαιώματα.

Στο τρίτο μέρος της μονογραφίας η συζήτηση μεταφέρεται στο πεδίο της λεγόμενης «απελευθέρωσης των επαγγελμάτων».

Σύμφωνα με τον Μαντζούφα, η προσχηματική επίκληση του Συντάγματος, πολύ συχνά, υποκρύπτει ένδεια εναλλακτικών προτάσεων, που θα αντικαθιστούσαν τα επώδυνα μέτρα με ισοδύναμα του αυτού αποτελέσματος, ενώ δημιουργείται η εσφαλμένη εντύπωση ότι, μέσω του Συντάγματος και όχι της πολιτικής πρωτοβουλίας, μπορεί να δοθεί βιώσιμη λύση στο οικονομικό και πολιτικό αδιέξοδο. Ο Μαντζούφας μας θυμίζει πως  ένα Σύνταγμα δεν μπορεί να αντιμετωπίσει μια οικονομική κρίση: τα μνημονιακά μέτρα βρίσκονταν εκτός του αξιακού πλαισίου του Συντάγματος  και είναι λάθος να φορτίζεται  το Σύνταγμα με προσδοκίες και ελπίδες, που δεν θα μπορούσε να εκπληρώσει.

  Ο συγγραφέας μας θυμίζει  επίσης ότι η απώλεια της νομισματικής και δημοσιονομικής αυτονομίας της χώρας είναι αποτέλεσμα της ένταξης στην ΟΝΕ,(η οποία πραγματοποιήθηκε επί τη βάσει των συνταγματικών ρυθμίσεων (άρθρα 28 παρ. 2 και 3 Σ) )και δεν προέκυψε με την επιβολή των μνημονίων και  των δανειακών συμβάσεων. Η δημοσιονομική εκτροπή της χώρας και η ένταξή της προέκυψε από την  ανάγκη να αποτραπεί τόσο η πτώχευσή της, όσο και η κατάρρευση της ευρωζώνης. Αυτές οι εξελίξεις δύσκολα θα μπορούσαν να προβλεφθούν ή/και να αφομοιωθούν από ένα Σύνταγμα, που έρχεται αντιμέτωπο, αφενός, με τους ανεπαρκείς θεσμούς της ΕΕ και την πολιτική αβελτηρία των ηγετών της και, αφετέρου, με τις εξαρτήσεις που δημιουργεί η παγκοσμιοποιημένη κυριαρχία των αγορών.

Σύμφωνα με τις ενδιαφέρουσες παρατηρήσεις  του Μαντζούφα,το εθνικό και το διεθνές επίπεδο αλληλεπιδρούν και αλληλοεξαρτώνται διαρκώς ανοίγοντας συνεχώς ρωγμές σε ένα Σύνταγμα, που οικοδομήθηκε πάνω στο ιστορικό έδαφος των εθνών κρατών (συνταγματισμός) και που αντιλαμβανόταν τη διεθνή παρουσία ως απλή συμμετοχή της χώρας σε διεθνείς οργανισμούς, και όχι ως ένα πεδίο, όπου διακυβεύεται αδιαλείπτως η εθνική της κυριαρχία. Από την άλλη, οι πολίτες αναμένουν από το Σύνταγμα να επιτελέσει τον συμβολικό και εγγυητικό του ρόλο, να διασφαλίσει τα δικαιώματά τους μέσω των δικαιοδοτικών μηχανισμών και, εν τέλει να αισθανθούν ασφαλείς.Το Σύνταγμα μοιάζει με το έσχατο καταφύγιο και η αποτυχία του στον συγκεκριμένο ρόλο προκαλεί καθολική απώλεια πίστης στους συνταγματικούς θεσμούς. Από την πλευρά τους, οι πολιτικές δυνάμεις προσδοκούν από το Σύνταγμα να τις διευκολύνει στην πολιτική τους δράση και να είναι αποτελεσματικό. Το πολιτικό σύστημα προσβλέπει στο Σύνταγμα, για να αντιμετωπίσει την οικονομική κρίση και  για να στείλει το μήνυμα στη διεθνή κοινότητα ότι υπάρχουν όρια, που, αν κανείς τα υπερβεί, διαρρηγνύεται η κοινωνική συνοχή και ανατρέπεται η συνταγματική τάξη. Όλα αυτά τα ενδεχόμενα δοκιμάστηκαν και δοκιμάζονται τα χρόνια της οικονομικής κρίσης πάνω σε ένα εκκρεμές, που κινούνταν ανάμεσα σε διαπιστώσεις, όπως το: «Σύνταγμα δεν είναι τίποτα» μέχρι το «Σύνταγμα είναι τα πάντα», δηλαδή ανάμεσα σε έναν εργαλειακό λόγο μνημονιακής προέλευσης, που αντιμετωπίζει τις συνταγματικές ενστάσεις για παραβίαση δικαιωμάτων ως δευτερεύοντα ζητήματα, και μιας αντιμνημονιακής ρητορικής, που απαξιώνει κάθε μέτρο ως εκ προοιμίου αντισυνταγματικό, καθιστώντας ανέφικτη οποιαδήποτε προοπτική εύρεσης κοινού τόπου.

Ο  Μαντζούφας  θεωρεί ότι   τόσο η ΕΕ όσο και η Ευρωζώνη δεν ήταν κατάλληλα προετοιμασμένες να αντιμετωπίσουν την κρίση, καθώς δεν έχει υπάρξει ιστορικό προηγούμενο επιτυχημένης νομισματικής ένωσης χωρίς προηγούμενη πολιτική ένωση. Επιπλέον δεν λειτούργησαν και οι, προϋφιστάμενοι της κρίσης, μηχανισμοί πολυμερούς εποπτείας. Κατά τον συγγραφέα απαιτείται μια ριζική τομή στο οικοδόμημα της νομισματικής ένωσης, με την πρόβλεψη ενός είδους ευρωομολόγου, που θα επιμερίζει και θα εγγυάται, υπό προϋποθέσεις, τα χρέη στο σύνολο των κρατών μελών, με ένα μηχανισμό εξισορρόπησης των διαφορών στην ανταγωνιστικότητα μεταξύ των κρατών μελών, με τη μεταβίβαση πόρων από το Βορρά προς το Νότο και με τις αντίστοιχες προσαρμογές των τραπεζικών συστημάτων.

Ο  συγγραφέας παρατηρεί ότι   περάσαμε σε μια εποχή αποσυνταγματοποίησης, όπου οι θεσμικές αδυναμίες σηματοδοτούν μια παρακμή της Ευρώπης, η οποία αναζητεί την ταυτότητά της, ανάμεσα σε οίκους αξιολόγησης και σε τεχνοκρατικές υποδείξεις του ΔΝΤ. Παραλληλα συντελείται και μια ουσιώδης μεταβολή της έννοιας του δημοσίου συμφέροντος, το οποίο δεν γίνεται αντιληπτό πλέον ως  εθνικό συμφέρον ενός κράτους, αλλά ως δημόσιο συμφέρον, που πρέπει να συνεκτιμά και τα κοινά συμφέροντα των κρατών μελών της ευρωζώνης, Έτσι τα μνημόνια αποτελούν ένα νέο πεδίο, στο οποίο μετατοπίστηκε το πολιτικό σύστημα, το οποίο καλείται να συναποφασίζει για το μεγαλύτερο μέρος των εσωτερικών πολιτικών της χώρας, υπό τα δεσμευτικά όρια που θέτει το άτυπο διεθνές «όργανο» της τρόικα και η εκάστοτε ελληνική κυβέρνηση.

Όπως παρατηρεί ο Μαντζούφας, η σημερινή κρίση δεν προέκυψε, επειδή οι συνταγματικοί θεσμοί παραβιάστηκαν και το πνεύμα της μεταπολίτευσης για εκδημοκρατισμό και ευρωπαϊκή πορεία νοθεύτηκε, αλλά, αντίστροφα, επειδή η σχετικά απρόσκοπτη και ομαλή λειτουργία των θεσμών του πολιτεύματος ανέδειξε τη βαθιά αδυναμία του πολιτικού προσωπικού να αναλάβει την ευθύνη για ένα πραγματικό εκσυγχρονισμό της κοινωνίας. Αποτέλεσμα είναι το κομματικό και πολιτικό σύστημα να απονομιμοποιηθούν, η αναξιοπιστία της πολιτικής εξουσίας να ενταθεί και η κρίση εμπιστοσύνης να αγγίξει τον βασικό αντιπροσωπευτικό θεσμό, τη Βουλή. Έτσι η πολιτική και οικονομική κρίση, μολονότι δεν ανέτρεψε τις βάσεις του συνταγματικού πολιτεύματος, απαξίωσε το πολιτικό και κομματικό σύστημα. Συνεπώς ούτε μια εκτεταμένη αναθεώρηση του Συντάγματος ούτε μια πανηγυρική «ανάκτηση» της εθνικής μας κυριαρχίας, με κατάργηση όλων των μέτρων των μνημονίων, θα φέρει την ποθούμενη αλλαγή. Όπως καταλήγει ο συγγραφέας ,στο μέτρο που η οικονομική κρίση ξεπερνάει τις εθνικές δυνατότητες αντιμετώπισης, η προσφυγή στο Σύνταγμα σαν σωτήρια λέμβο αποδεικνύεται ανεπαρκής και παραπλανητική:το Σύνταγμα θα ανακτήσει τα νομιμοποιητικά και εγγυητικά του χαρακτηριστικά και το κύρος τους, εφόσον εγκαθιδρυθεί μια νέα σχέση εμπιστοσύνης μεταξύ πολιτών και κυβερνώντων και εφόσον οι πολιτικοί ανακτήσουν με τη σειρά τους τη χαμένη τους αξιοπιστία.

Η Νεωτερικοτητα σημαδεύτηκε από την Γαλλική επανάσταση, την επανεμφάνιση της Δημοκρατίας αλλά και του μίσους εναντίον της. /αποσπασμα απο το Δυσφορια στη Δημοκρατια,του Πέτρου Θεοδωριδη περιοδικό ΕΝΕΚΕΝ

Η Νεωτερικοτητα σημαδεύτηκε από την Γαλλική επανάσταση, την επανεμφάνιση της Δημοκρατίας αλλά και του μίσους εναντίον της. Τον Οκτώβριο του 1790 ο ΄Εντμουντ Μπέρκ δημοσίευσε τους «Στοχασμούς για την Επανάσταση στη Γαλλία υποστηρίζοντας ότι οι μεγάλες οικογένειες της γαιοκτημονικής αριστοκρατία ήσαν οι φυσικοί άρχοντες της Γαλλίας. Για τον Μπερκ η ριζική αλλαγή αναπόφευκτα είναι πάντοτε λάθος:βασίζεται στα παροδικά συμφέροντα, τις άξιες και την εξαιρετικά περιορισμένη εμπειρία μίας και μόνο γενιάς. Ο σημαντικός εκπρόσωπος του Ρομαντικού συντηρητισμού ο ποιητής Νοβάλις, στο έργο του«Χριστιανοσύνη ή Ευρώπη;»(1799)ύμνησε τις «υπέροχες εκείνες ημέρες», όταν η Ευρώπη «ήταν ένα μια απέραντη πολιτική κι ηθική αυτοκρατορία του πνεύματος ,ταγμένη υπό την ιερή ηγεμονία του πάπα»: «Μάθετε στους ανθρώπους ν΄ αρνούνται την ιερότητα του σύμπαντος», προειδοποιούσε ο Νοβάλις, «και θα τους δείτε να ορμούν να κατασπαράξουν ο ένας τον άλλον.». Για τον ντε Μαίστρ που το 1796 γράφει τους Συλλογισμούς για την Γαλλία ( Consideration Sur LaFrance): « το θέλημα του θεού, και όχι ο ανθρώπινος λόγος είχε πλάσει τους νόμους, θεσμούς και κοινωνίες».Αν οι άνθρωποι ήθελαν μια δίκαιη κοινωνική τάξη θα έπρεπε να ακολουθούν τα ένστικτα που είχε εμφυτεύσει ο Θεός .Αργότερα (1815)ο υποκόμης ντε Μπονάλντ, που υποστήριζε την προσπάθεια των «ούλτρα» να επιστρέψουν στην εκκλησία και στους ευγενείς τα κτήματα τους, επισήμαινε σαρκαστικά στους φιλελευθέρους ότι ήταν ακριβώς η Γαλλία των Δικαιωμάτων του ανθρώπου που είχε σβήσει τα δικαιώματα όλης της Ευρώπης [1]

---

[1] Συντηρητισμός και Ριζοσπαστική Δεξιά/Παραδοσιοκρατία Αντίδραση και αντεπανάσταση στην Ευρώπη 1770-1945, (1977) ,εκδόσεις Θύραθεν Μτφ Σπύρος Μαρκέτος 2009

ΞΕΝOΤΗΤΑ, ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ KAI ΕΧΘΡΟΤΗΤΑ, Bernhard Waldenfels ΑΝΑΔΗΜΟΣΙΕΥΣΗ ΑΠΟ ΤΟ ΕΝΕΚΕΝ

ΞΕΝOΤΗΤΑ, ΦΙΛΟΞΕΝΙΑ KAI ΕΧΘΡΟΤΗΤΑ, Bernhard Waldenfels

Mερικές φορές η ξενότητα μοιάζει να ομοιοκαταληκτεί με την εχθρότητα. Είναι όμως όντως έτσι; Ο στόχος των συλλογισμών μας είναι η σχέση μεταξύ του Ξένου και του Εχθρού, ενώ στο φόντο βρίσκεται ο φιλοξενούμενος ως μια μεταβατική μορφή. Και οι σκέψεις μας αφορούν τόσο τις σχέσεις μεταξύ ατόμων και ομάδων όσο και την ανταλλαγή μεταξύ των πολιτισμών. Η φιλοσοφική παράδοση της Δύσης προτρέπει, όπως και στην περίπτωση του Άγριου, να διαφοροποιήσουμε μεταξύ ενός καλού και ενός κακού Ξένου. Στην πρώτη περίπτωση, υπάρχει κατ’ αρχήν η δυνατότητα να κατανοήσουμε ο ένας τον άλλο και να συνεννοηθούμε μεταξύ μας, στη δεύτερη περίπτωση αυτό αποκλείεται. Ο καλός Ξένος είναι γενικώς ένας δικός μας, ο κακός Ξένος αντιθέτως όχι. Ο κακός Ξένος είναι φυσικά πάντα ο Άλλος. Η μανιχαϊστική δαιμονοποίηση του κακού Ξένου συνοδεύεται από μια προσπάθεια ο Ξένος να παρουσιαστεί γενικώς πιο ανώδυνος· για τον καλό Ξένο υπεύθυνος είναι ο διερμηνέας, για τον κακό η αστυνομία, συμπεριλαμβανομένης και μιας αστυνομίας των ιδεών που συχνά δρα μυστικά. Εδώ γίνεται σαφές πόσο πολύ συνδέονται μεταξύ τους η θεωρητική θεώρηση του Ξένου και η πρακτική συναναστροφή με τον Ξένο. Και ενόψει αυτού πρέπει να αναρωτηθούμε, αν η εχθρότητα δεν πηγάζει πολύ περισσότερο από μια αρχική αμφισημία του Ξένου, δηλαδή εντεύθεν του καλού και του κακού. Θα αναπτύξουμε αυτό το ερώτημα σε τρία στάδια, στην πορεία των οποίων η προβληματική οξύνεται όλο και περισσότερο.

Ο Ξένος στο λυκόφως

Η φαινομενολογία του Ξένου δυσκολεύεται να βρει το δρόμο της, καθώς το βλέμμα στον ή στο Ξένο ήταν ανέκαθεν και παραμένει μέχρι σήμερα περιορισμένο. Βλέπει κανείς αυτό που νομίζει ότι γνωρίζει. Το πρώτο στάδιο των σκέψεών μας περιορίζεται στη σύντομη διατύπωση ορισμένων ιδιαιτέρως αμφιλεγόμενων σημείων· αυτά αποφασίζουν αν θα εμπλακούμε στο Ξένο ή αν θα προσπαθήσουμε επίμονα να το αποφύγουμε.1

Σχετική και ακραία ξενότητα

Σχετική ονομάζω μια ξενότητα που εμφανίζει μόνο έναν προσωρινό ή μεταβατικό χαρακτήρα, η οποία δηλαδή μπορεί να ξεπεραστεί υπό ευνοϊκές συνθήκες και σε βάθος χρόνου. Η σχετικοποιητική δράση ξεκινά στη δυτική σκέψη αρχικά από μια συνολική τάξη πραγμάτων, δηλαδή από την παραδοχή μιας οικουμενικής τάξης πραγμάτων, η οποία περιλαμβάνει εμένα τον ίδιο και τους Άλλους, καθώς και όλα τα ιδία και τα ξένα. Το Ξένο με αυτό τον τρόπο ενσωματώνεται. Στη σύγχρονη εποχή το Εγώ περνά στο κέντρο μιας σφαίρας της μοναδικότητας (Eigenheitssphäre) σε σύγκριση με την οποία καθετί Ξένο, ακόμη και το alter ego, εμφανίζεται ως δευτερεύον είδωλο ή τροποποίηση. Το Ξένο υπο-τάσσεται στο εκάστοτε ιδίο. Στον επαπειλούμενο κατακερματισμό του κόσμου σε μεμονωμένες προοπτικές και μεμονωμένα συμφέροντα η νεωτερικότητα απαντά με την προσφυγή σε μια συνταγματική και νομοθετική τάξη πραγμάτων, στην οποία υπόκειμαι τόσο εγώ ο ίδιος όσο και όλοι οι άλλοι. Η ξενότητα με αυτό τον τρόπο εξουδετερώνεται. Η εν είδει δικαίου κατηγορική προσταγή γνωρίζει μόνον έλλογα όντα, δεν γνωρίζει Ξένους. Η ακραία ξενότητα σημαίνει αντιθέτως κάτι άλλο· σημαίνει μια ξενότητα που έγκειται στις «ρίζες όλων των πραγμάτων». Ανήκει, μιλώντας φαινομενολογικά, στα ίδια τα πράγματα και όχι μόνο στον περιορισμένο τρόπο πρόσβασής μας. Αυτή η μορφή της ξενότητας προϋποθέτει ότι κάθε τάξη πραγμάτων ως περιορισμένη τάξη επιλέγει συγκεκριμένες δυνατότητες, αποκλείει άλλες και επίσης προϋποθέτει ότι κανείς δεν είναι άρχοντας στο σπίτι του. Οι δύο πυλώνες ενός περιεκτικού Λόγου και ενός αυτόνομου υποκειμένου κλυδωνίζονται. Και τότε διαφαίνονται διάφορες διαστάσεις της ξενότητας. Η τάξη απελευθερώνει μια έκτακτη ξενότητα. Εγώ ο ίδιος είμαι εκτός εαυτού με τη μορφή μιας εκστατικής ξενότητας. Οι Άλλοι, οι οποίοι στη μακροεγγύτητά τους (Fernnähe) προσλαμβάνουν τη σκιώδη μορφή σωσιών, μας χαρίζουν τελικά μια ιδιαίτερη μορφή αντιγραφικής ξενότητας.2 Μια ακραία μορφή της ξενότητας δεν μπορεί επομένως να νοηθεί, χωρίς να αλλάξουμε τον τρόπο σκέψης μας όσον αφορά το λόγο, το υποκείμενο και τη διυποκειμενικότητα. Ο φόβος για αυτή την αλλαγή σκέψης μπορεί να εξηγεί το ότι η ξενότητα μέχρι σήμερα αποδυναμώνεται ξανά και ξανά ή και απορρίπτεται.

Αμφισημία του Ξένου

Αν ακολουθήσει κανείς τους παραδοσιακούς τρόπους σκέψης, τότε το Ξένο μοιάζει πάντα ως έλλειψη, ως κάτι που για εμάς δεν είναι προσιτό ή δεν είναι ακόμη προσιτό και κατανοητό. Αν αντιθέτως εκκινήσει κανείς από το Ξένο, όπως το συναντούμε βιώνοντάς το, πριν το ορίσουμε, τότε σημαίνει μια μορφή αποστέρησης. Εκδηλώνεται ως κάτι που δεν υπάρχει στη διάθεσή μας ή στην κοινή διάθεση, ως κάτι που δεν υπάρχει στα πλέγματα της εκάστοτε τάξης πραγμάτων. Το Ξένο εμφανίζεται καθώς επιδρά πάνω μας, καθώς μας πλησιάζει από μακριά και αποτραβιέται μακριά, καθώς είναι «σωματικά απόν» όπως το παρελθόν και το μέλλον. Με τον όρο του Ξένου κλυδωνίζεται και ο όρος του εκτός. Αυτό αφορά τόσο το ότι εγώ ο ίδιος είμαι έξω-από-μένα όσο και τον αποκλεισμό από δυνατότητες.3 Κατά την παραδοσιακή θεώρηση, το εκτός συνδέεται με τον αρνητικό χαρακτήρα της εξωτερικότητας· στην καλύτερη περίπτωση ανήκει σε ένα αναγκαίο μεταβατικό στάδιο της αποξένωσης. Διαφορετικά είναι αν εκκινήσουμε από μια ακραία μορφή της ξενότητας. Το έκτακτο που συνοδεύει κάθε τάξη ως μια σκιά δεν σημαίνει ότι κάτι μένει εκτός της τάξης, αλλά ότι η ίδια η τάξη ως δημιουργία και διατήρηση της τάξης δεν θεμελιώνεται σε αυτή καθαυτή. Το εκτός εαυτού ημών των ιδίων δεν σημαίνει ότι χάνουμε τον εαυτό μας αλλά ότι εκκινούμε από κάπου αλλού. Οι δυνατότητες που αποκλείονται δεν έχουν εξαλειφθεί. Η συμπάθεια για μια τα πάντα περιλαμβάνουσα κοινότητα, στην οποία στην ουσία τίποτα και κανείς δεν θα ήταν εξωτερικός, ανήκει στις ιδέες που ωχριούν μόλις προσπαθήσει κανείς να τις υλοποιήσει.4

Αμφισημία του Μεταξύ

Το μοτίβο του Μεταξύ απαντάται στη σύγχρονη σκέψη σε διάφορες μορφές, ως καθαρό Μεταξύ, ως ενδιάμεσος κόσμος ή ενδιάμεσο βασίλειο ή στη λατινίζουσα μορφή ως διυποκειμενικότητα, διασωματικότητα και διαπολιτισμικότητα.5 Αυτό το Μεταξύ αποκτά ένα δικό του βάρος, μόνον όταν δεν το αντιλαμβανόμαστε ως κενό χώρο ανάμεσα στα πράγματα και ούτε ως συναρμολόγηση ανεξάρτητων όντων, αλλά ως ένα πεδίο γεγονότων, μέσα στο οποίο κάτι και κάποιος γίνεται αυτό το οποίο είναι. Αυτό περιλαμβάνει ότι μεταξύ μας συμβαίνει κάτι που δεν μπορεί να αναχθεί σε μεμονωμένες επιδόσεις. Αν πάρουμε κατά λέξη τη διαπολιτισμικότητα, τότε σημαίνει περισσότερα από μια απλή πολυπολιτισμικότητα, η οποία περιλαμβάνει ένα πλήθος πολιτισμών. Μοιάζει με μαγνητικό πεδίο, όχι με δοχείο. Αλλά ακόμη και αν αποδώσουμε στο Μεταξύ έναν συντακτικό (konstitutiv) ρόλο, προσκρούουμε σε μια αμφισημία, η οποία συνδέεται με την αμφισημία του Ξένου. Το Μεταξύ μπορεί να ερμηνευτεί ως Μεσαίο, ως λόγος, νόμος ή δίκαιο που ρυθμίζει την επικοινωνία ανάμεσα στα ανεξάρτητα όντα, χωρίς το ίδιο να προέρχεται από αυτή την επικοινωνία. Η ιδέα ενός συμμετρικά διαμορφωμένου διαλόγου, οι εταίροι του οποίου μπορούν να ανταλλάξουν τους ρόλους τους, δεν σημαίνει στην ουσία τίποτα παραπάνω από έναν μονόλογο με κατανεμημένους ρόλους. Το ενδιάμεσο γίγνεσθαι δεν θα ήταν δημιουργικό ως τέτοιο. Ακόμη και η υποτιθέμενη διυποκειμενικότητα δεν θα ήταν τότε τίποτα περισσότερο από ένα πλήθος υποκειμενικοτήτων που έχουν μια συνοχή χάρη σε μια δια-υποκειμενική οντότητα. Αν σύμφωνα με τον Kleist σκεφτούμε μια «κατασκευή σκέψεων στην ανταλλαγή λόγου»6, τότε αυτό παραπέμπει σε κάτι, το οποίο συμβαίνει μεταξύ μας, και μάλιστα πέρα από ένα κατώφλι, το οποίο περνάμε με κάθε δήλωση, αλλά δεν το ξεπερνάμε όπως ένα εμπόδιο που τίθεται στο δρόμο μας. Η μία λέξη φέρνει την άλλη χωρίς η μία να ακολουθεί λόγω της άλλης. Έτσι φτάνουμε σε ένα entretien infini με την έννοια του Maurice Blanchot, μια συζήτηση που διατηρείται χάρη σε διακοπές. Ανάμεσα στο ίδιο και το Ξένο η σύνθεση είναι τόσο ελάχιστη όσο ανάμεσα στο ξύπνημα και τον ύπνο, ανάμεσα στη ζωή και το θάνατο, ανάμεσα στη νεότητα και το γήρας. Σύνθεση υπάρχει μόνο στο βαθμό που η ομιλία μας και η πράξη μας έχουν ένα νόημα και ακολουθούν έναν κανόνα, όχι στο βαθμό που συμβαίνει κάτι στην ομιλία και στην πράξη. Η σύνθεση είναι ζήτημα του ειπωμένου και πεπραγμένου, όχι του λέγω και του πράττω. Υπόκειται στο σημείο θεώρησης ενός τρίτου, ο οποίος επεμβαίνει διαμεσολαβητικά σε αυτό, το οποίο συμβαίνει ανάμεσά μας, ως ουδέτερος παρατηρητής ή ως δικαστής, που όμως δεν βρίσκεται υπεράνω. Το σημείο θεώρησης του γενικού δεν πρέπει να συγχέεται με ένα γενικό σημείο θεώρησης, σαν να ήταν το ιδίο και το Ξένο, η ιδία και η ξένη γλώσσα, η ιδία και η ξένη χώρα, η ιδία και η ξένη κουλτούρα απλές μερικότητες. Το Ξένο αποτελεί το άμεσο εν μέσω όλων των διαμεσολαβήσεων. Το Ξένο δεν μπορεί ούτε να εντοπιστεί ούτε να παγκοσμιοποιηθεί, βρίσκεται πάντα κάπου αλλού.7

1. Για τη συμπλήρωση αυτού του σύντομου σκιαγραφήματος παραπέμπουμε στην ακόλουθη βιβλιογραφία: Topographie des Fremden (Τοπογραφία του Ξένου), Φρανκφούρτη: Suhrkamp 1997, Verfremdung der Moderne (Ξενοποίηση της Νεωτερικότητας), Γκέτινγκεν: Wallstein 2001, Grundmotive einer Phänomenologie des Fremden (Βασικά μοτίβα μιας φαινομενολογίας του Ξένου), Φρανκφούρτη: Suhrkamp 2006.

2. Σχετικά με τη διαφοροποίηση των διαφόρων διαστάσεων της ξενικότητας πρβλ. διεξοδικότερα: του ιδίου συγγραφέα Bruchlinien der Erfahrung (Διακεκομμένες γραμμές της εμπειρίας), Φρανκφούρτη: Suhrkamp 2002, κεφ. V-VI.

3. Δύο μαρτυρίες αυτής της αλλαγής στον τρόπο σκέψης: το πρώτο μεγάλο σύγγραμμα του E. Levinas, Totalité et Infini του 1961 έχει τον υπότιτλο Essai sur l’ extériorité, και ο M. Foucault συνέγραψε το 1966 για το περιοδικό Critique ένα δοκίμιο με τίτλο Pense au dehors. Η κοινή τους κατεύθυνση δεν αποκλείει αποκλίσεις.
4. Πρβλ. σχετικά J. Habermas, Die Einbeziehung des Anderen (Η εμπλοκή του Άλλου), Φρανκφούρτη 1996. Ο συγγραφέας επικαλείται μια ηθική κοινότητα, η οποία είναι καθαρά περιλαμβάνουσα. Η ξενικότητα του Άλλου και κάθε άλλη ξενικότητα λιώνει κάτω από τον ήλιο του επικοινωνιακού λόγου.
5. Σχετικά με τις διάφορες μορφές του Ενδιάμεσου πρβλ. Topografie des Fremden, ό.π. σελ. 85 κ.ε.

6. Θυμίζω έτσι το δοκίμιο του Kleist Über die allmähliche Verfertigung der Gedanken beim Reden (Περί της σταδιακής κατασκευής των σκέψεων κατά την ομιλία). Το δοκίμιο είναι γραμμένο από την προοπτική του ομιλητή, αλλά ενός ομιλητή ο οποίος βλέπει πώς ακούει ο Άλλος ή η Άλλη, ο οποίος δηλαδή υποδέχεται τις σκέψεις του στην κατασκευή. Εγώ αυτό το ονομάζω δημιουργική αποκριτικότητα.   

7. Παραπέμπω σε αυτό το πλαίσιο στην έκθεσή μου για την Ευρώπη «Anderswo statt Überall» (Αλλού αντί Παντού) στο: Idiome des Denkens. Deutsch-Französische Gedankengänge II, Φρανκφούρτη: Suhrkamp 2005, πρώτη δημοσίευση στα Ιταλικά στο links I (2001), σελ. 13-19

Aπόσπασμα από το δοκίμιο (μετάφραση: Ανθή Βηδενμάιερ) που δημοσιεύτηκε στο τεύχος 14 του περιοδικού ΕΝΕΝΕΝ, Οκτώβριος Νοέμβριος Δεκέμβριος 2009. Στο τεύχος υπάρχει αφιέρωμα στον σημαντικό αυτόν γερμανό φιλόσοφο. Στο ίδιο τεύχος υπάρχει το δοκίμιό του με τίτλο ΦΑΙΝΟΜΕΝΟΛΟΓΙΑ, ΜΕΤΑΞΥ ΠΑΘΟΥΣ ΚΑΙ ΑΠΟΚΡΙΣΗΣ σε μετάφραση της Σοφίας Παντελιάδου.

στο περιοδικό ΕΝΕΚEΝ : άρθρο του Μισέλ Λέβι Βαρβαρότητα και Νεωτερικoτητα στον 20 Αιώνα:

στο περιοδικό ΕΝΕΚεΝ στο άρθρο του Μισέλ Λέβι Βαρβαρότητα και Νεωτερικοτητα στον 20 Αιώνα: ο Λέβι θεώρει την βαρβαρότητα – και τον συνυφασμένο με αυτή φασισμό – όχι ως ένα προνεωτερικο κατάλοιπο αλλά παιδι της σύγχρονης εποχής … .είναι σαφέστατα σύγχρονη η βαρβαρότητα –λέει ο Λέβι – και εμφανίζει τα εξής χαρακτηριστικά :
χρήση σύγχρονων τεχνολογιών ,. βιομηχανοποίηση του θανάτου. μαζικές εξολοθρεύσεις με την συνδρομή τεχνολογιών αιχμής .
Αποπροσωποποίηση της σφαγής : Ολόκληροι πληθυσμοί εξολοθρεύονται με τη λιγότερη δυνατή επαφη ανάμεσα σε αυτούς που λαμβανουναποφασεις και τα θύματα ..
Γραφειοκρατική διαχείριση , διοίκηση , αποτελεσματικότητα, ορθολογικός σχεδιασμός (με όρους εγαλειοποιησης πράξεων βαρβαρότητας ..)
Ιδεολογική νομιμοποιηση σύγχρονου τύπου : « Βιολογική υγιεινιστική ‘επιστημονική» και όχι θρησκευτική η παραδοσιακού χαρακτήρα ..
κατά τον Λεβι οι τέσσερις σφαγές που ενσωματώνουν με τον πιο ολοκληρωμένο τρόπο την νεωτερική βαρβαρότητα είναι :
Η ναζιστική γενοκτονία των Εβραίων και των Τσιγγάνων,
η ατομική βόμβα στη Χιροσίμα ,
τα σταλινικά Γκουλαγκ ,
ο αμερικανικός πόλεμος στο Βιετνάμ .
Οι δυο πρώτες είναι πιθανόν καθ ‘ολοκληρίαν νεωτερικές . Οι θάλαμοι αέριων των Ναζί και η ατομική βόμβα περιλαμβάνουν σχεδόν όλα τα χαρακτηριστικά της νεωτερικής τεχνγραφειοκρατικής βαρβαρότητας ( ΕΝΕΚΕΝ ΤΕΥΧ 32 Ιούνιος 2014 )

Δυσφορία στη Δημοκρατία..

Αποσπασμα από το κειμενο του Πέτρου Θεοδωρίδη που δημοσιεύτηκε στο τευχος 18 του περιοδικου ΕΝΕΚΕΝ  και περιεχεται  στο Βιβλιο Η ΑΠΑΤΗΛΗ ΥΠΟΣΧΕΣΗ ΤΗς ΑΓΑΠΗΣ 

.........................................
http://enekenperiodiko.blogspot.com/2010/11/blog-post_02.html
..................................... .

...........................

Ως ο τελευταίος κρίκος της μακραίωνης δημοκρατικής  περιπέτειας θεωρήθηκε η Μόδα που με την επιλογή και τη συνεχή αλλαγή μας εκπαιδεύει στην ελευθερία. Όμως σ’ έναν κόσμο με τη μόδα ως αρχή, έχουμε περισσότερα κίνητρα αλλά και περισσότερη βαρεμάρα, μεγαλύτερη χειραφέτηση αλλά και αντίστοιχα μεγαλύτερη σκλαβιά, μεγαλύτερη εξατομίκευση αλλά και αποπροσωποποίηση.

Στις μελαγχολικές μετά Δημοκρατίες μας ο Δήμος διατήρησε την δυνατότητα επιλογής . Έχασε την δύναμη και την ικανότητα της απόφασης. Διακρίνουμε μια μάρκα ρούχων από μια άλλη, ένα τύπο ουίσκι από κάποιον άλλο, μια σεξουαλική στάση από μια άλλη. Ψάχνουμε απελπισμένα για διαφορές. Αυτό που μετρά είναι η διάκριση, όχι το περιεχόμενο, καθώς η ύπαρξη τέτοιων διαφορών μας κάνει να ελπίζουμε ότι υπάρχουν ακόμη  στον κόσμο ιδιότητες:^[1]

Μάταια συγκαλύπτουμε-μας λέει ο Ζιζεκ - τον βαθια ανορθολογικό χαρακτήρα της αποκαλούμενης «τυπικής δημοκρατίας» Μόνο η αποδοχή μια τέτοιας διακινδύνευσης, να παραδώσουμε τη μοίρα μας στην «ανορθολογική τυχαιοτητα  καθιστά δυνατή την Δημοκρατία[2]. 

Και ο Γιαννης Σταυρακακης  μας προτείνει μια νέα δημοκρατική ηθική μια ηθική χωρίς ιδεώδη: την θέση του ιδεώδους καταλαμβάνει η η αναγνώριση της ανταγωνιστικής φύσης της καταστατικής διαίρεσης στη καρδιά της κοινωνίας^[3] 

O Σταυρακάκης προτείνει να στραφούμε στην ηθική τη ψυχανάλυσης  ώστε να βρεθεί το έρεισμα για μια νέα ηθική της Δημοκρατίας .Και αναφέρει ως παράδειγμα αυτής της ηθικής την φροϋδική έννοια της μετουσίωσης καθώς « η μετουσίωση δημιουργεί έναν δημόσιο χώρο». Το έργο τέχνης είναι καταρχήν ατομικό συνδέεται με τη λίμπιντο του καλλιτέχνη . Αλλά απευθύνεται επίσης στο κοινό : παράγει ένα διαφορετικό είδος δεσμού μεταξύ μας που συνδέει το ατομικό και το κοινό,: αναγνωρίζει την έλλειψη  καθώς η ίδια η έλλειψη λειτουργεί ως οργανωτική αρχή  του δημόσιου , κοινού χώρου που παράγει η μετουσίωση. [4] 

Μπορούμε όμως να αντικρίσουμε κατάματα την έλλειψη; Είναι σαν να αντικρίζαμε το ίδιο μας το Τραύμα  Προτού ο Πέρσεας αντιμετωπίσει τη Μέδουσα, η Αθηνά τον προειδοποίησε να μη κοιτάξει ευθέως τη γοργόνα. Στον μύθο  οποιοσδήποτε κοιτούσε την Μέδουσας κατάματα μεταμορφωνόταν σε πέτρα..

Και μπορούμε να μη διακρίνουμε την προϊούσα σήμερα εμπορευματοποίηση της Τέχνης; Τι άλλο είναι σήμερα ο Δημόσιος  χώρος που παράγει υποτίθεται η Τέχνη  παρά μια αισθητική Ουτοπία που συγκαλύπτει σε δεύτερο βαθμό τον φετιχισμό του εμπορεύματος;.

 Τι άλλο θαυμάζει σήμερα το κοινό του καλλιτεχνικού έργου παρά  την μυστική ουσία του σύγχρονου καπιταλισμού δηλαδή αυτή που παράγει πλεόνασμα, υπεραξία;

 Ο Zizek μας θυμίζει :το σοκολατένιο αυγό Κίντερ-έκπληξη:όταν ξετυλίγεις το σοκολατένιο κέλυφος, βρίσκεις στο εσωτερικό του ένα μικρό πλαστικό παιχνίδι. Το παιδί συχνά το ξετυλίγει νευρικά, χωρίς να μπαίνει στον κόπο να φάει τη σοκολάτα, ενδιαφερόμενος μόνο για το παιχνίδι στο εσωτερικό του. Έτσι «το αυγό της Κιντερ μας παρέχει τη φόρμουλα για κάθε προϊόν που υπόσχεται «περισσότερα» Γιατί «το εμπόρευμα είναι ένα συγκεκριμένο αντικείμενο που ικανοποιεί  μια συγκεκριμένη ανάγκη, αλλά ταυτόχρονα υπόσχεται και «κάτι περισσότερο» μια απύθμενη απόλαυση που ο αληθινός της τόπος είναι η φαντασίωση»,^[5]

«Τι μας υπόσχονται οι δημοκρατίες μας;-αναρωτιόταν ο Πασκαλ Μπρυκνέρ - Την ευτυχία τον πλούτο την προσωπική ολοκλήρωση. Με άλλα λόγια , το αδύνατο. Γι αυτό και αποτελούν το κατ¨ εξοχήν  πολίτευμα των παραπόνων, της διαμαρτυρίας του ατόμου γα την τύχη του. Θα έπρεπε μάλιστα να ιδρύσουμε στις χώρες μας ένα υπουργεία της Δυσαρέσκειας που θα έστελνε  προς όλες τις κατευθύνσεις Μεγάλους Παρηγορητές επιφορτισμένους να ακούν τα παράπονα μας  και ιδιαίτερα  αυτό που λέει  κατ ¨ιδίαν ο καθένας μας με σιγανή φωνή: « Αξίζω περισσότερα»^[6]

Όμως σήμερα οι παγκοσμιοποιημένες Δημοκρατίες  μας σε συνθήκες οικολογικής και οικονομικής Κρίσης απειλούνται  από ολοκληρωτικές αλλά και παρτικουλαριστικές τασεις : ‘’Οι δυο απειλές γα τη δημοκρατία διαμορφώνουν ένα φαύλο κύκλο : η απειλή του κατακερματισμού προκαλούνται αισθήματα μνησικακίας η εξάρθρωση ανοίγει επίσης το δρόμο για κύματα παρτικουλαρισμου που αντιτίθενται σε τάσεις ενοποίησης. Ο Ολοκληρωτισμός κατηγορεί την δημοκρατία ότι διαλύει την κοινωνική ενότητα ,ο παρτικουλαρισμος της προσάπτει ότι προσπαθεί να αρθρώσει μι ενότητα που θεωρεί ολοκληρωτικη [7]

Και τι θα απογίνει τωρα,στην εποχη της παγκοσμιας οικονομικης και οικολογικής κρισης  η διεκδίκηση του δικαιώματος  της απόλαυσης δισεκατομμυρίων ανθρώπων που ζουν ή νομίζουν ότι ζουν στην πλανητική δημοκρατία;

Η δεκαετία του 90-φαινόταν να είναι η δεκαετία του θριάμβου της Φιλελευθερης Δημοκρατιας   σφραγίσθηκε από την lingua franca της παγκόσμιας ηθικής σκέψης την «παγκόσμια κοσμική θρησκεία» των Ανθρωπίνων δικαιωμάτων Ο γενικός γραμματέας του ΟΗΕ Κοφι Αναν ,(το 1999)αποκάλεσε την Διακήρυξη το «μέτρο σύγκρισης με το οποίο μετρούμε την ανθρώπινη πρόοδο ».και η νομπελίστρια Ναντίν Γκόρντιμερ την περιέγραψε ως «το ουσιαστικό ντοκουμέντο , τη Λυδία λίθο ,το πιστεύω της ανθρωπότητας» ^[8].


Όμως όπως έγραφε (σχεδόν προφητικά)ήδη από το 1991 ο Π.Κονδύλης «Τα ανθρώπινα δικαιώματα θα μπορούσαν να γίνουν υπόθεση εκρηκτική ,αν π.χ κάτω από δύσκολες οικολογικές συνθήκες εμπεριείχαν και το δικαίωμα για αέρα και νερό.»^[9] 

Η ανεκτικότητα, η πίστη στα δικαιώματα γίνεται σχεδόν αβάσταχτη. στις συνθήκες παγκοσμιοποίημενης  ύστερης Δημοκρατιας  Συχνά τα άτομα μπροστά στη διαρκή κατάσταση αμφιθυμίας και αγωνίας, βρίσκουν  καταφύγιο στην ''κατασκευασμένη, ενεργητική ,συνειδητή εγκατάλειψη της αμφιβολίας''[10] εγκαταλείπονται στη θαλπωρή ενός κόσμου αμυντικής αναδίπλωσης στην ψυχαναγκαστική παραγωγή  ταυτότητας: «η γειτονιά μου, Η κοινότητα μου η πόλη μου ,το σχολείο μου το δέντρο μου ,ο ποταμός μου, η παραλία μου, το εκκλησάκι μου, το περιβάλλον μου»».^[11] μιας και   το ‘’να ζεις ως άτομο σε αυτόν τον συγκεχυμένο κόσμο είναι ένας ατέλειωτος εφιάλτης». ^[12]

O σύγχρονος  μετανεωτερικος  πολίτης της Ύστερης παγκοσμιοποιημενης δημοκρατίας ‘’ ταλαντεύεται συνεχώς ανάμεσα στις παντόφλες και το οδόφραγμα» ^[13] και,ίσως, να νοσταλγεί την ‘’εποχή των άκρων ‘’,όπως θα προτιμούσε κάποιος να ενθυμείται την Δημοκρατία ως Τραγωδία παρά την ατέρμονη επανάληψη της ως Φάρσα ή να ‘’τελειώσει ο κόσμος με μια έκρηξη παρά με ένα άθλιο μικρό λυγμό» . [14]

---

[1] lars svendsen ο.πσ 65 «σ 67-68

[2] Ζιζεεκ  , Το υψηλό αντικείμενο 2006 :243

[3] Γιάννης Σταυρακάκης , Ο Λακάν και το Πολιτικό, (1999 )Εκδόσεις Ψυχογιός  Αθήνα 2008 σ 232 250, 268

[4] Γιάννης Σταυρακάκης  ο.π, σ 258

[5] Zizek , η μαριονέτα και ο Νανος ,ο.π   σ218-219

[6] Πασκάλ Μπρυκνέρ Η Μελαγχολική Δημοκρατία,(1990  ,μτφ Μαρίνα Λώμη , Αστάρτη. 1990 σ 160

[7] Γιάννης Σταυρακάκης  ο.π,248

[8] αναφ στο Μαικλ  Ιγκνατιεφ , Τα ανθρώπινα δικαιώματα  ως πολιτική και ως ειδωλολατρία , μτφ Ελένη Αστερίου, εκδ Καστανιωτη, (2001)2004 σ 100

[9] Παναγιώτης Κονδύλης . Η Παρακμή του Αστικού Πολιτισμού, Από τη μοντέρνα στη μεταμοντέρνα  εποχή  κι από τον φιλελευθερισμό στη μαζική Δημοκρατία , Θεμέλιο, 1991 σ 333,334

[10] Beck, U.1996: 142).

[11] ΡΕΥΣΤΟΙ ΚΑΙΡΟΙ, 2008 σ 142

[12] Αλέν Μπαντιού ( συνέντευξη) : Η συνάντηση ως αρχή μιας πιθανής περιπέτειας, Ελευθεροτυπία  11-8 2010

[13] Πασκάλ Μπρυκνέρ Η Μελαγχολική Δημοκρατία,(1990  ,μτφ Μαρίνα Λώμη , Αστάρτη. 1990 σ 161

[14] lars Svendsen  Η φιλοσοφία της βαρεμάρας σ 56