Snow Therapy

Μία τυπική σουηδική οικογένεια, ο Τόμας η Έμπα και τα δύο παιδιά τους αποφασίζουν να πάνε διακοπές για σκι στις γαλλικές Άλπεις

Πίσω από την ειδυλλιακή ομορφιά του χιονισμένου τοπίου εμφανίζονται σημάδια δυσπιστίας και δυστυχίας στη φαινομενικά τέλεια οικογενειακή τους ζωή.

Η ταινία "Force Majeure" ή "Snow Therapy" όπως είναι ο αγγλικός τίτλος, ήταν φαβορί στο φετινό κινηματογραφικό φεστιβάλ των Καννών, όπου τιμήθηκε με το βραβείο της Επιτροπής.

Ο Σουηδός σκηνοθέτης Ρούμπεν Όστλουντ υπογρά…
ΔΙΑΒΑΣΤΕ ΕΠΙΣΗΣ: http://gr.euronews.com/2014/11/04/sno...

euronews: Το ειδησεογραφικό κανάλι με τη μεγαλύτερη τηλεθέαση στην Ευρώπη
Γίνε συνδρομητής! ! http://www.youtube.com/subscription_c...

Το euronews είναι διαθέσιμο σε 14 γλώσσες: https://www.youtube.com/user/euronews...

στα ελληνικά:
Ιστοσελίδα: http://gr.euronews.com/
Facebook: https://www.facebook.com/euronews
Twitter: http://twitter.com/euronewsgr

Το σύμπτωμα/αναδημοσίευση από το Στο ντιβάνι με το Λακάν/∞ Α π ε ι ρ 8

Το σύμπτωμα

του Kraftwerk

Βασικές έννοιες της λακανικής ψυχανάλυσης είναι το σύμπτωμα και η φαντασίωση. Αρχικά ο Λακάν εστίασε στην έννοια του συμπτώματος ενώ σταδιακά μετακινήθηκε στην έννοια της φαντασίωσης. Στο τέλος της διδασκαλίας του ο Λακάν επέστρεψε στην έννοια του συμπτώματος για να ορίσει μέσω αυτού το τέλος της ανάλυσης. Το σύμπτωμα και η φαντασίωση συνδέονται μεταξύ τους μέσα από την έννοια της jouissance. Το σύμπτωμα αποτελεί jouissance η οποία βιώνεται ως δυσαρέσκεια ενώ η φαντασίωση αποτελεί jouissance η οποία βιώνεται ως ηδονή (Σταυρακάκης,2012:102). Το σύμπτωμα είναι αυτό με το οποίο ξεκινά μια ανάλυση και για αυτό θα επικεντρωθούμε πρώτα σε αυτό πριν αναλύσουμε την έννοια της φαντασίωσης. Το σύμπτωμα αποτελεί χαρακτηριστικό κάθε υποκειμένου. Κάθε υποκείμενο έχει κάποιο σύμπτωμα το οποίο δημιουργεί δυσαρέσκεια αλλά προσφέρει ταυτόχρονα και κάποιο είδος οδυνηρής ηδονής (Σταυρακάκης,2012:103).

Το σύμπτωμα στον Φρόυντ διαφέρει στον ορισμό του από το τυπικό ιατρικό σύμπτωμα. Το φροϋδικό σύμπτωμα είναι κάτι που υπάρχει ή εμμένει εφόσον η αιτιολογία του είναι άγνωστη, είναι σωματοποιημένη άγνοια (Zizek,2006b:217). Σύμφωνα με το Φρόυντ το σύμπτωμα μπορεί να ερμηνευτεί όπως ένα όνειρο και σε σχέση με την επιθυμία. Επίσης το σύμπτωμα έχει ένα αποτέλεσμα αλήθειας. Την εμμονή ενός συμπτώματος και μετά την ερμηνεία ο Φρόυντ την αντιμετώπισε ως παράδοξο και επιχείρησε να την εξηγήσει μέσα από την ενόρμηση θανάτου (Miller,2011). Στο Λακάν συναντούμε διάφορες εννοιολογήσεις του συμπτώματος. Αρχικά το σύμπτωμα θεωρήθηκε από το Λακάν ότι αναδύεται εκεί όπου έχει συμβεί διακοπή του κυκλώματος της συμβολικής επικοινωνίας. Το σύμπτωμα εμφανίζεται όταν το υποκείμενο συμβιβάζει την επιθυμία του ή εξαιτίας της δυσλειτουργίας ή αποτυχίας του συμβολικού νόμου (Zizek,2000:116). Το σύμπτωμα θεωρείται ως παθολογικός σχηματισμός που αποτελεί εξαίρεση στην πληρότητα του συμβολικού. Το σύμπτωμα είναι κάτι που δεν έχει αρθρωθεί, που έχει απωθηθεί και αποτελεί ένα κρυπτογραφημένο μήνυμα. Το σύμπτωμα αναφέρεται στον Άλλο (τον αναλυτή στα πλαίσια της ανάλυσης) και αποζητά μια ερμηνεία. Ο αναλυτής είναι το υποκείμενο που υποτίθεται ότι γνωρίζει. Αυτό που υποτίθεται ότι γνωρίζει από τον αναλυόμενο (υποκείμενο που υποτίθεται ότι πιστεύει) είναι  το νόημα του συμπτώματος. Μέσα από την ερμηνεία το σύμπτωμα διαλύεται.

Η jouissance γίνεται κατανοητή ως ψευδής φαντασιακή πληρότητα που οδηγεί το υποκείμενο στο να αποφύγει την αλήθεια της επιθυμίας του (Zizek,2001:29). Η jouissance διαλύεται με την ερμηνεία του συμπτώματος, της απόδοσης νοήματος σε αυτό. Αυτή η προσέγγιση του νοήματος προϋποθέτει τον Άλλο ως πλήρη (Ζίζεκ,2006:133), ο οποίος αποτελεί τον εγγυητή του νοήματος. Σε αυτή τη θεώρηση Λακάν τονίζει τον κυρίαρχο ρόλο του συμβολικού. Το νόημα του συμπτώματος κατασκευάζεται αναδρομικά μέσα στην ανάλυση και δεν ανασύρεται από το παρελθόν. Η ερμηνεία παράγει την αλήθεια του συμπτώματος δηλαδή παράγει το σημαίνον πλαίσιο που δίνει στα συμπτώματα  το νόημά τους (Ζίζεκ,2006:106).

Ωστόσο αυτή η θεώρηση του Λακάν σταδιακά υποχωρεί. Το σύμπτωμα μέσα από την ανάλυση ενώ έχει ερμηνευτεί, εμμένει. Έτσι πέρα από τη συμβολική διάσταση του συμπτώματος ο Λακάν αναγνωρίζει το σύμπτωμα ως πραγματικό. Το σύμπτωμα έχει τη δομή του Ιανού, έχει δύο πρόσωπα, το πρόσωπο της αλήθειας και το πρόσωπο του πραγματικού (Miller,2011).  Το σύμπτωμα δεν αποτελεί πλέον μόνο κρυπτογραφημένο μήνυμα αλλά έχει έναν σκληρό πυρήνα μη νοήματος που δεν επιδέχεται ερμηνεία. Το σύμπτωμα ενέχει ταυτόχρονα και απόλαυση, jouissance την οποία το υποκείμενο δεν θέλει να αποποιηθεί.  Το υποκείμενο «αγαπά το σύμπτωμά του περισσότερο από τον εαυτό του» (Ζίζεκ,2006:134). Το σύμπτωμα δεν αποτελεί πια παθολογικό σχηματισμό, μια εξαίρεση του καθολικού συμβολικού νόμου. Υπάρχουν μόνο συμπτώματα και ο συμβολικός νόμος δεν είναι σε τελική ανάλυση παρά ένα ακόμη σύμπτωμα (Zizek,2000:116). Το όνομα του πατέρα είναι ένα προσποιητό, ένα σύνθωμα που δίνει συνοχή στη συμβολική τάξη. Η «διάλυση» του συμπτώματος δεν σχετίζεται πλέον με μια μη παθολογική κατάσταση επιθυμίας αλλά με την διάλυση της συμβολικής τάξης του υποκειμένου (Zizek,2000:117).

Το γλωσσικό ολίσθημα, το ανέκδοτο, το λάθος μπορούν να θεωρηθούν όπως και το όνειρο ως συμπτώματα εφόσον επαναλαμβάνονται συστηματικά. Έτσι γίνεται φανερό ότι το σύμπτωμα σχετίζεται με την επανάληψη, με ένα συμβάν που επαναλαμβάνεται. Ο Λακάν με αυτή την έννοια είπε ότι το σύμπτωμα είναι et cetera, η επιστροφή του ίδιου συμβάντος (Miller,2011), είναι το αντίθετο της έκπληξης. Κάποιος μπορεί να κάνει διαφορετικά πράγματα αναμασώντας το ίδιο. Έτσι το σύμπτωμα μπορεί να θεωρηθεί αντικείμενο φράκταλ αφού τα φράκταλ αντικείμενα δείχνουν ότι η επανάληψη του ίδιου μπορεί να δημιουργήσει τις πιο περίπλοκες και ακραίες μορφές (Miller,2011).

αναδημοσίευση από το Στο ντιβάνι με το Λακάν

τι κρυβεται κατω απο το δερμα μας ;

η τρυφερή ωμοτητα της σαρκας μας

τα αιμοφορα αγγεια μας,

η καρδια μας , η χολή , το  συκώτι

 το κρεας

ενας μικροκοσμος, μια λίμνη ενα νανουρισμα

 η αγαπη οπως δεν την νιωσαμε

η λιμπιντο

 η παιδική μας ηλικία

οι πεθαμένοι μας

τα πιο αποκρυφα μας καρδιοχτυπια

 ενα τραυμα

 κι αλλο ενα , κιαλλο ενα σε μια ατερμονη αλυσσιδα

ενας ολοκληρος  ποταμός αισθηματων

 τα χρωματα της ιριδας

και

 οσο ανεβαινουμε ξανά στην επιφανεια

το πετρωμένο χαμογελο

το αδειο νεκρικό κιβουρι μας

το εκμαγειο μας ..

έτσι λοιπόν περάσανε πολλά Πολυτεχνεία

έτσι λοιπόν περάσανε πολλά Πολυτεχνεία
τα ωραια χρόνια φυγανε κι άσπρισαν τα μαλλιά

έγινε  η αγάπη μας μια Βιοτεχνία
και στην ορμή της νιότης μας περάσανε Θηλιά

Γενιές Μεταπολίτευσης , Γενιές Πολυτεχνείου
κατάντησε η αλήθεια μας ,αμνός Κρεοπωλείου
δεν έχει πια διαδρομές στο όνειρο, να χαράξεις
ήρθε η ώρα ,ένστολη ,του Νόμου και της Τάξης


κι έτσι μαραινόμαστε στην πιο στεγνή την Λήθη
και από την αλήθεια μας μένουνε μον' οι Μύθοι

Στο Αίθριο του Πανδοχείου, 152. Ζήσης Σαρίκας/αναδημοσιευση

Στο Αίθριο του Πανδοχείου, 152. Ζήσης Σαρίκας

 

Στο Αίθριο του Πανδοχείου, 152. Ζήσης Σαρίκας

By pandoxeio Leave a Σχόλιο

Categories: Αίθριο, Εργαστήρι συγγραφέα και Εργαστήρι μεταφραστή
Tags: Αίθριο, Εργαστήρι Συγγραφέα, Εργαστήρι μεταφραστή

Περί γραφής

Θα μας συνοδεύσετε ως την θύρα του τελευταίου σας βιβλίου;

­Το τελευταίο μου βιβλίο μου ονομάζεται «Ανθρώπινες σκιές». Κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πανοπτικόν». Είναι δύο ρεαλιστικές/ψυχογραφικές νουβέλες διανθισμένες με λίγα σχόλια του αφηγητή. Κι αυτό επειδή μου είναι αδύνατο να απαλλαχτώ από τις συνήθειες του δοκιμίου και του διδακτισμού και επειδή απεχθάνομαι τη ρηχή ηθογραφία, με τον άκρατο συναισθηματισμό, την κοινοτοπία, την επιπολαιότητα, την ωραιοποίηση του παρελθόντος και τη νοσταλγία της. Είναι οι ιστορίες δύο συγγενικών οικογενειών στην πορεία του εικοστού αιώνα. Η μια διαδραματίζεται κυρίως στην πόλη και η άλλη κυρίως στο χωριό.

Θα μπορούσαμε να έχουμε μια μικρή παρουσίαση – εισαγωγή στο κάθε σας βιβλίο χωριστά ή για όσα κρίνετε (είτε σε μορφή επιγραμματικής παρουσίασης, είτε γράφοντας για το πότε, πώς, υπό ποιες συνθήκες και ποιους πόθους συνεγράφησαν);

Το πρώτο μου βιβλίο, πριν από αρκετά χρόνια, λεγόταν «Μύθοι της τεχνολογίας». Είναι μια συλλογή αφορισμών που ανήκουν στο χώρο του δοκιμίου και δη του φιλοσοφικο-πολιτικού. Το βιβλίο αυτό είναι εξαντλημένο από χρόνια. Το δεύτερο βιβλίο μου, με μεγάλο χρονικό κενό ανάμεσα, είναι τα «Ψίχουλα». Πρόκειται επίσης για συλλογή αφορισμών και αναπάντητων αποριών, που έχουν όμως περισσότερο συναισθηματικό χαρακτήρα και βρίσκονται πιο κοντά στη λογοτεχνία χωρίς να είναι εντελώς τέτοια. Το βιβλίο κυκλοφορεί από τις εκδόσεις «Πανοπτικόν». Ακολούθησε μια εκτενής πραγματεία πάνω στο έργο του Φρίντριχ Νίτσε «Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα» με τον τίτλο «Το όραμα του υπεράνθρωπου. Μια ερμηνεία του έργου του Νίτσε ‘Έτσι μίλησε ο Ζαρατούστρα’». Είναι φιλοσοφική πραγματεία που φιλοδοξεί να δώσει κάποια νήματα στον αναγνώστη ώστε να μπορέσει αυτός, αν όχι να βγει, τουλάχιστον να κινηθεί κάπως μέσα στον λαβύρινθο του πολυδιαβασμένου, γοητευτικού και συνάμα απόκρυφου αυτού έργου. Προέκυψε από το σοκ που υπέστην ο ίδιος όταν πρωτοδιάβασα τον Ζαρατούστρα και δεν έβγαζα άκρη. Το βιβλίο έχει εκδοθεί δύο φορές και πρόκειται να επανεκδοθεί πολύ σύντομα από τις εκδόσεις «Πανοπτικόν», που φιλοξενούν και τις μεταφράσεις μου των έργων του Νίτσε.

Τρίτο βιβλίο μου είναι το «Μακριά απ’ τον κόσμο», συλλογή αφορισμών στο στυλ του βιβλίου «Ψίχουλα». Πιο κοντά στη λογοτεχνία δηλαδή. Είναι επίσης εξαντλημένο, αλλά ελπίζω να μπορέσω να το ξαναβγάλω σύντομα, και πάλι στο «Πανοπτικόν». Τέλος, έχω προς έκδοση μια νουβέλα στο στυλ των «Ανθρώπινων σκιών», που θα ονομαστεί μάλλον «Κυριακή ρεπό». Ευελπιστώ ότι θα βγει εντός του 2014. Πάντως, θα προτιμούσα να γράφω φιλοσοφικο-πολιτικά δοκίμια. Και θα μπορούσα να έχω πλουσιότερο συγγραφικό έργο αν δεν εμπόδιζαν η τεμπελιά μου, η αίσθηση της ματαιότητας, το πολύ μικρό αναγνωστικό κοινό της χώρας και η αδυναμία εύρεσης εκδότη, καθότι από δημόσιες σχέσεις… ασ’ τα να πάνε (συνειδητά). Έχω και πικρή πείρα απ’ αυτούς, επειδή αρκετοί με εξαπάτησαν ή με κατάκλεψαν όλα αυτά τα χρόνια…

Ποιος είναι ο προσφιλέστερός σας τρόπος συγγραφής; Πώς και πού παγιδεύετε τις ιδέες σας;

Ιδέες έχω μπόλικες, τις βρίσκω δίχως κόπο. Παγιδεύομαι όταν είναι να τις εκφράσω, είτε επειδή ζορίζομαι είτε επειδή τεμπελιάζω. Συν τοις άλλοις, έχω και διάσπαση προσοχής…

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την γραφή ή την ανάγνωση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

Όχι, ούτε τα καταλαβαίνω αυτά. Μουσική μαζί με ανάγνωση ή γραφή δεν ταιριάζουν. Παρακάτω εξηγώ γιατί απεχθάνομαι την «υπόκρουση» εν γένει…. Ακούω, αλλά σε άτακτα χρονικά διαστήματα, απρογραμμάτιστα, πολλά είδη μουσικής…

Έχετε γράψει σε τόπους εκτός του γραφείου σας/σπιτιού σας;

Μόνο σημειώσεις, τις οποίες κατόπιν χάνω ή δεν καταλαβαίνω τι λένε, καθώς είναι βιαστικές και τσαπατσούλικες. Και η μνήμη δεν είναι μάντης…

Αν είχατε σήμερα την πρόταση να γράψετε μια μονογραφία – παρουσίαση κάποιου προσώπου της λογοτεχνίας ή γενικότερα ποιο θα επιλέγατε;

­Τον Ιησού Χριστό. Με ενδιαφέρουν όμως μόνον τα ατελέσφορα ή μηδενιστικά στοιχεία του…Μέσα στη ματαιότητα και τον μηδενισμό νιώθω όπως το ψάρι μέσα στο νερό…

Γράψατε ποτέ ποίηση – κι αν όχι, για ποιο λόγο;

Φυσικά έγραψα και γράφω. Φέτος δημοσίευσα ήδη (με ψευδώνυμο) καμιά δεκαπενταριά ποιήματα… αλλά τα έχασα και δεν μπορώ να τα ξαναβρώ (τι είχες, Γιάννη, τι είχα πάντα…) και μου φαίνεται πως ήταν και καλά…

Περί ανάγνωσης

Αγαπημένοι σας παλαιότεροι και σύγχρονοι συγγραφείς.

Είναι πολλοί. Από την αρχαιότητα έως σήμερα. Φιλόσοφοι, θεωρητικοί εν γένει, λογοτέχνες. Τι σημασία έχουν τα ονόματα, αφού θα λησμονήσω πολλά και μετά θα στενοχωρηθώ που δεν τα μνημόνευσα;

Αγαπημένα σας παλαιότερα και σύγχρονα βιβλία

Ό,τι έγραψα και πριν..

Αγαπημένα σας διηγήματα.

Το ίδιο.

Σας έχει γοητεύσει κάποιος σύγχρονος νέος έλληνας λογοτέχνης;

Όχι, αλλά δεν τους παρακολουθώ και πολύ.

Αγαπημένος ή/και ζηλευτός λογοτεχνικός χαρακτήρας.

Ο πρίγκιπας Μίσκιν. Φιοντόρ και πασών των Ρωσιών…

Αγαπημένο σας ελληνικό λογοτεχνικό περιοδικό, «ενεργό» ή μη; Κάποιες λέξεις για τον λόγο της προτίμησης;

­­­Θα αναφέρω μόνον ένα, που δεν είναι αμιγώς λογοτεχνικό: τις «Σημειώσεις». Υπήρξαν και υπάρχουν όμως και άλλα αξιοπρεπή.

Διαβάζετε λογοτεχνικές παρουσιάσεις και κριτικές; Έντυπες ή ηλεκτρονικές; Κάποια ιδιαίτερη προτίμηση στις μεν ή (και) στις δε;

­­Πολύ σπάνια. Ουδεμία προτίμηση.

Θα μας γράψετε κάποια ανάγνωση σε αστικό ή υπεραστικό μεταφορικό μέσο που θυμάστε ιδιαίτερα;  [μέσο – διαδρομή – βιβλίο – λόγος μνήμης]

Δεν μπορώ να διαβάσω τίποτε μέσα στα λεωφορεία και τα τρένα. Πώς να συγκεντρωθείς ή να απολαύσεις ένα κείμενο με όλα αυτά που ακούς και βλέπεις γύρω σου; Δεν μπορώ να αποσπαστώ απ’ αυτά, με τρώνε η περιέργεια και η ακατανίκητη τάση μου για σχολιασμό, καλαμπούρι και χλεύη…

Περί μετάφρασης

Διακονείτε το κοπιώδες έργο της μετάφρασης. Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Τι είδους σχέση συνδέει τον μεταφραστή και τον συγγραφέα που ο πρώτος μεταφράζει;

­Απαντώ στο δεύτερο σκέλος της ερώτησης. Αν εκτιμάς τον συγγραφέα, παρά την άβυσσο που μπορεί να σε χωρίζει απ’ αυτόν, αν τον νιώθεις σαν «αδελφή ψυχή» ή, ακόμη καλύτερα, σαν δάσκαλό σου, τότε θα κάνεις καλύτερα τη δουλειά σου… Γι’ αυτό ποτέ δεν έκανα τίποτα για αμιγώς βιοποριστικούς λόγους – έπρεπε να υπάρχει συμπάθεια – με μια φιλοσοφική έννοια του όρου…

Από τις μεταφράσεις σας ποια σας δυσκόλεψε περισσότερο και ποια σας πρόσφερε τις μεγαλύτερες ηδονές;

­Όλες ήταν «φαρμάκι». Καναδυό θα ήθελα να τις ξαναδουλέψω. Για πάρα πολλές άκουσα καλά λόγια, αν αυτό εννοείτε «ηδονές». Η κύρια ευχαρίστηση μιας μετάφρασης έρχεται όταν επιτέλους την τελειώνεις.

Από τα βιβλία που μεταφράσατε υπάρχουν κάποια στα οποία επιθυμείτε να κάνετε ιδιαίτερη αναφορά ή να συστήσετε στους αναγνώστες;

­­­Έχω μεταφράσει αρχαίους (με ψευδώνυμο), Νίτσε (όλα τα έργα του), Στίρνερ, Μπακούνιν, και τους φιλόσοφους της Σχολής της Φραγκφούρτης (Χορκχάιμερ, Αντόρνο, Μαρκούζε, Χάμπερμας). Επίσης, Φουκώ, Μποντριγιάρ, Ντελέζ, Μπράντλιτζερ…Τέσσερα βιβλία του Καστοριάδη. Και λίγα λογοτεχνικά, κάποια απ’ αυτά με ψευδώνυμο, π.χ. τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες και την Αισθηματική αγωγή του Φλωμπέρ… Σταματώ εδώ για να μη γεμίσω τη σελίδα…Μπορεί να τα δει κανείς στην ιστοσελίδα biblionet.gr. Μετέφραζα πάντα μόνο βιβλία που επέλεγα ο ίδιος. Ελάχιστες δουλειές έκανα κατά παραγγελίαν. Όλα μου τα μεταφρασμένα βιβλία, εκτός των λογοτεχνικών, είναι πολύ δύσκολα. Χρειάζονται κόπο, υπομονή, επαναλήψεις και υπόβαθρο – και παρεμφερείς αναγνώσεις. Στους αναγνώστες συστήνω να μην τα παίρνουν μαζί τους στις εκδρομές και να μην προσπαθούν να τα διαβάσουν στο κρεβάτι ή αραγμένοι στον καναπέ. Αυτοί θα τα αδικήσουν και εκείνα θα τους εκθέσουν.

Μπορείτε να μας μιλήσετε και για τα υπόλοιπα βιβλία που μεταφράσατε (ή όσα επιθυμείτε); Για την μεταφραστική τους εμπειρία, τις ηδονές, τις απομαγεύσεις τους.

Απαντώ στο τελευταίο. Η απομάγευση είναι δύο ειδών: α) όταν διαπιστώνεις, καθώς προχωράς το βιβλίο, ότι δεν είναι και τόσο σπουδαίο όσο νόμιζες στην αρχή, είτε εν συνόλω είτε στις λεπτομέρειές του και β) όταν πέφτεις σε κομμάτια παντελώς ακατανόητα και αναρωτιέσαι «για ποιο λόγο; Καλά κυλούσε μέχρι τώρα…). Σημειώνω ότι τα σκοτεινά πράγματα με απωθούν. Μου αρέσει η διαύγεια και η σαφήνεια (όσο κι αν λένε μερικοί, και μάλιστα σοβαροί, όχι γελοίοι, ότι σε μια εποχή ολοκληρωτικής διάβρωσης και ισοπέδωσης της γλώσσας, πρέπει να γράφουμε «απόκρυφα» ακριβώς για να αντιταχθούμε στη διαδικασία αυτή…)

Εργάζεστε με συγκεκριμένο τρόπο; Ακολουθείτε κάποια ειδική διαδικασία ή τελετουργία; Επιλέγετε συγκεκριμένη μουσική κατά την ανάγνωση και την μετάφραση; Γενικότερες μουσικές προτιμήσεις;

­Τι συγκεκριμένο τρόπο; Ατελείωτες ώρες σε ένα γραφείο, με πέντε βιβλία και τρία λεξικά ανοιχτά και μια οθόνη αναμμένη. Παλιότερα δίναμε χειρόγραφα, πάκα ολόκληρα… Αποτέλεσμα: αυχενικό σύνδρομο, πόνοι στη μέση, στις ωμοπλάτες και στους καρπούς, πονοκέφαλοι και μείωση της όρασης. Σουγιάς κολοκοτρωνέικος… Και παράδες γιοκ… Οι μουσικές μάς μάραναν… Απορώ πως παραμένω ευσταλής και πως δεν έχω δέκα βαθμούς μυωπία ή πρεσβυωπία. Ήμουν τυχερός… Όσον αφορά στην «τελετουργία» και τη «διαδικασία», κάθε είδος «υπόκρουσης» ή «επένδυσης» με εκνευρίζει. Για να πω ένα σχετικό παράδειγμα: πάρτε π.χ. ένα ποίημα επενδυμένο με μουσική ή με εικόνες ή βιντεοποιημένο. Είναι σαν να ομολογεί ο δημιουργός του: φοβάμαι πως έφτιαξα κάτι άθλιο ή έστω μέτριο, αλλά με το περιτύλιγμα ίσως τρώγεται… Το περιτύλιγμα όμως εγώ δεν το τρώω, το πετάω…

Υπάρχουν συγκεκριμένοι συγγραφείς με τη μετάφραση των οποίων θα επιθυμούσατε να αναμετρηθείτε;

Θεός φυλάξοι! Όχι άλλο!

Τις περισσότερες φορές ο μεταφραστής τίθεται στο περιθώριο. Τα φώτα στρέφονται αποκλειστικά στον συγγραφέα, ενώ σπάνια οι κριτικές αναφέρονται στο έργο του. Για ποιο λόγο συμβαίνει αυτό και τι θα προτείνατε ώστε να έχει τη θέση που του αρμόζει;

Ο δημιουργός προέχει. Ο μεταφραστής μεταφέρει απλώς τις ιδέες και τα λόγια ενός ξένου σε μια άλλη γλώσσα. Είναι δημιουργός «γιαλαντζί». Ωστόσο, υπάρχουν μεταφράσεις που «αναδεικνύουν» και, σπανιότατα, «βελτιώνουν» το πρωτότυπο. Για να το καταλάβει αυτό κανείς βέβαια, πρέπει να γνωρίζει άριστα και τις δύο γλώσσες. Πάντως, αν είσαι καλός μεταφραστής, οι αναγνώστες αργά ή γρήγορα το αναγνωρίζουν… Και, να σημειώσω, κανένας μεταφραστής δεν μπόρεσε ποτέ να αποφύγει πλήρως τις αβλεψίες, τα λάθη και τις παρανοήσεις… Οι παγίδες είναι αναρίθμητες…

Από την άλλη οι επιμελητές και διορθωτές τίθενται σε ακόμα μεγαλύτερη «αφάνεια». Τι προβλήματα παρουσιάζει η συνεργασία μαζί τους και ποια θα ήταν η ιδανικότερη μορφή της;

Τα τελευταία χρόνια ένας πολύ στενός φίλος και συνεργάτης κοιτά τα τελικά κείμενά μου και κάνει παρατηρήσεις. Ελάχιστους επαγγελματίες του είδους γνώρισα, διότι, απλούστατα, οι υπάρχοντες δεν μπορούσαν να διορθώσουν τα βιβλία μου… Αφού δεν σκάμπαζαν γρυ!… Όσοι προσπάθησαν, επειδή τους έβαλαν οι εκδότες, βλαστήμησαν την ώρα και τη στιγμή. Θυμάμαι κάποιον δυστυχή που πήγε να μου κάνει παρατηρήσεις «επί της ουσίας», ενώ οι γνώσεις του ήταν το πολύ πρωτοετούς φοιτητή… Ναι, αλλά το κείμενο ήταν Αντόρνο! Ούτε εγώ καταλάβαινα καλά καλά τι έλεγε…Δεν είμαι σνομπ, αλλά όποιος ανακατεύεται με τα πίτουρα, τον τρων οι κότες…

Σας ακολούθησαν ποτέ ήρωες των βιβλίων που μεταφράσατε; Μάθατε τα νέα τους;

Οι ήρωες της συντριπτικής πλειονότητας των βιβλίων μου είναι αφηρημένες έννοιες. Δεν μ’ αφήνουν στιγμή ήσυχο, με βασανίζουν ακατάπαυτα. Αυτές περιμένουν νέα από μένα. Π.χ. τι είναι Διαφωτισμός; Τι σημαίνει ελευθερία; Έχει περιεχόμενο ή όχι η λέξη «αλλοτρίωση»; Εδώ σε θέλω, κάβουρα, να περπατάς στα κάρβουνα…

Περί αδιακρισίας

Ποιες είναι οι σπουδές σας; Διαπιστώνετε κάποια εμφανή απορρόφησή τους στη γραφή σας (π.χ στην θεματολογία ή τον τρόπο προσέγγισης);

­Σπούδασα νεοελληνική φιλολογία και κατόπιν φιλοσοφία στο ΑΠΘ. Μέτρια πράγματα και ελάχιστη συμμετοχή εκ μέρους μου… Οι καθηγητές τότε ήταν είτε συντηρητικοί και βαρετοί είτε φίλαυτοι φιγουρατζήδες – συνήθως «αριστεροί». Η δεύτερη κατηγορία ήταν πιο αντιπαθής, διότι εκείνοι οι ανεκδιήγητοι φαφλατάδες δεν διάβαζαν τίποτα – ήταν επικίνδυνα άσχετοι. Σήμερα, οι νεότεροι καθηγητές είναι πολύ καλύτεροι, αλλά και πάλι επιπλέουν και προβάλλονται οι αναιδείς και αγράμματοι ρήτορες…

Κατ’ ουσίαν είμαι αυτοδίδακτος. Τρέχαμε, με τον καλύτερο φίλο μου και έναν άλλο (και οι δύο καθηγητές πανεπιστημίου σήμερα), σε όλες τις βιβλιοθήκες, μαζεύαμε όλα τα ξένα βιβλία από τα βιβλιοπωλεία και παραγγέλναμε και άλλα από βιβλιοπωλεία του εξωτερικού. Με μανία, και χωρίς να τα διαβάζουμε όλα ή εξ ολοκλήρου… Είχαμε πολύ μεγάλη περιέργεια και γι’ αυτό βγήκαμε «ψυλλιασμένοι». Ωστόσο, μου έλειψε η μαθητεία. Είναι μεγάλο πράγμα… Σπουδαίο να σε καθοδηγεί κάποιος και να δουλεύεις μαζί του. Γι’ αυτό μου έλειψε πολύ και η διδασκαλία, επειδή, καταπώς λένε, είμαι καλός δάσκαλος…. Διδασκαλία σε μετεφηβικό επίπεδο εννοώ, όχι για νιάνιαρα… – Η γραφή μου είναι ελεύθερη, αν και με έλκει πολύ η συστηματικότητα. Η τελευταία όμως απαιτεί χρόνο και πού να βρεθεί αυτός με τις χρονοβόρες δουλειές που κάνω; Τι ωραίο, να σε ευνοούν οι συνθήκες και να έχεις την άνεση να κάνεις μια σοβαρή μελέτη! Η θεματολογία μου πάντως είναι «απέραντη», με την έννοια ότι τα ενδιαφέροντά μου ήταν και είναι πολλά και ποικίλα.

Πώς βιοπορίζεστε;

Οι κύριες δουλειές που έκανα τριάντα ολόκληρα χρόνια (όχι συγχρόνως!) ήταν καθηγητής σε φροντιστήριο, μεταφραστής και διευθυντής εκδόσεων. Τώρα είμαι άνεργος ή, αλλιώς, «συνταξιούχος χωρίς σύνταξη». Ελπίζω η δαρβινική έννοια της “survival of the fittest” να αντισταθμιστεί ή και να εξουδετερωθεί από την κροποτκινική έννοια της “mutual aid”. Αλλιώς την έχουμε άσχημα…

Τι διαβάζετε, τι γράφετε και τι μεταφράζετε αυτό τον καιρό;

Όπως πάντα, διαβάζω ετερόκλητα πράγματα. Γράφω ή ξαναγράφω ένα σωρό πράγματα μαζί, αλλά όχι με πολύ φανατισμό. Και δοκιμιακά και λογοτεχνικά. Συνήθως δεν τα ολοκληρώνω και μένουν στο συρτάρι. Αυτή τη στιγμή μπορεί να έχω και πέντε βιβλία κατά νουν. Από μεταφράσεις θα ήθελα μόνο να ολοκληρώσω τα άπαντα του Νίτσε, που τα εκδίδω τώρα στις εκδόσεις «Πανοπτικόν» και έχουν μείνει δύο τόμοι.

Παρακολουθείτε σύγχρονο κινηματογράφο ή θέατρο; Σας γοήτευσε ή σας ενέπνευσε κάποιος σκηνοθέτης, ταινία, θεατρική σκηνή;

Παρακολουθώ πού και πού κινηματογράφο και θέατρο, παλιό και σύγχρονο. Περισσότερο τον πρώτο. Αρκετά έργα μου αρέσουν αλλά έχει και απίστευτη σαβούρα. Όσον αφορά στο θέατρο, μου τη βαράν στα νεύρα κυρίως οι «εκ των ενόντων» μονόλογοι που είναι της μόδας σήμερα… Ένας ηθοποιός διαβάζει κάτι… Πλην ελαχίστων εξαιρέσεων, αν αυτό είναι θέατρο, εγώ είμαι ο πάπας… – Δεν νομίζω ότι υπάρχει κάποιος ή κάτι συγκεκριμένο που να με ενέπνευσε, αλλά με γοήτευσαν πολλά…

Αν κάποιος σας χάριζε την αιώνια νιότη με αντίτιμο την απώλεια της συγγραφικής, της μεταφραστικής ή της αναγνωστικής σας ιδιότητας, θα δεχόσασταν τη συναλλαγή;

­­­Η προσφορά σας δεν με αγγίζει, διότι η αιώνια νιότη ή μάλλον οι συνεχείς παλινδρομήσεις προς την εφηβική και προεφηβική ηλικία είναι αναπόδραστος όρος της ύπαρξής μου.

Κάποια ερώτηση που θα θέλατε να σας κάνουμε μα σας απογοητεύσαμε; Απαντήστε την!

Όχι, καμιά. Ας μην το παρακάνουμε…