Η διάκριση μεταξύ των εννοιών αυτοπροσδιορισμού και των όρων της ανάλυσης, ή αλλιώς μεταξύ ιστορικών και αναλυτικών εννοιών, θεωρείται μείζον πρόβλημα της μεθοδολογίας των κοινωνικών επιστημών. Ο κοινωνικός επιστήμονας φτιάχνει τις δικές του κατηγορίες χάρη στις οποίες αυτονομεί την ανάλυσή του, με σεβασμό όμως στο χρόνο του αφηγητή και στην εννοιολογική διάρθρωση του κόσμου από τους εκάστοτε φορείς της ιστορικής δράσης. Ο Έντσο Τραβέρσο, καθηγητής πολιτικής επιστήμης στο Πανεπιστήμιο της Πικαρδίας Jules Verne στην Αμιέν, επιλέγει να στηρίξει την ανάλυσή του στην έννοια του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου, την οποία θεωρεί ως κεντρική, αφού προσδίδει στην περίοδο που οριοθετείται από την αρχή του Α’ Παγκόσμιου Πολέμου ώς το τέλος του Β’, τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά της. Ο ευρωπαϊκός εμφύλιος παραπέμπει σε μία εποχή στην οποία η πολιτική συμπλέκεται με την κουλτούρα υπό την σκέπη της βίας και του φαντασιακού τού τρόμου. Η χρήση της έννοιας αυτής από το συγγραφέα εκπληρώνει μια πρόθεσή του: την αποφυγή χρήσης κατηγοριών ανάλυσης, μιας άλλης εποχής, «δικής μας εποχής», για τη μελέτη του παρελθόντος. Ακόμη περισσότερο, από ένα λάθος αναχρονισμού, η προβολή των εννοιών της σύγχρονης φιλελεύθερης δημοκρατίας την περίοδο 1914-45 αναστέλλει «κάθε προσπάθεια για ένταξη του 20ού αιώνα στην ιστορία» (σσ. 20-21).
ΤΟ ΑΝΤΙΦΑΣΙΣΤΙΚΟ ΜΕΤΩΠΟ
Ποια είναι όμως η «δική μας εποχή»; Είναι εκείνη του πρωτείου της φιλελεύθερης δημοκρατίας, όπως αυτή διαμορφώθηκε μεταπολεμικά σε τρεις –θα μπορούσαμε να ισχυριστούμε– χρόνους; Κατά τη στιγμή των μεγάλων βεβαιοτήτων της Δύσης, την πρώτη μεταπολεμική δεκαετία, κατά τη δεκαετία της κοινωνικής και πολιτικής αμφισβήτησης των χρόνων του 1960 και κατά τη μετακομμουνιστική εποχή του τέλους του 20ού αιώνα, όταν ο οικουμενισμός των αξιών της Δύσης φαίνεται να ενδυναμώνεται στο πλαίσιο της, σύμφωνα με τον Τραβέρσο, «μετα-ολοκληρωτικής σοφίας»; Σε μια συγκυρία εμφάνισης μιας μετανεωτερικής σκέψης που έθετε εν αμφιβόλω τις παγιωμένες και ομογενοποιημένες ταυτότητες, η αντι-ολοκληρωτική σκέψη εξακολουθούσε να εκλαμβάνει τον κομμουνισμό (μια εικόνα που αναπαρήγε κι ο ίδιος με άλλα συστατικά βεβαίως, μέσω της ιδεολογικής και προγραμματικής του συγκρότησης) ως ουσία παρά ως εμπειρίες, εν μέρει κοινές αλλά και μοναδικές, ιδιαίτερες σε κάθε επιχώρια παράδοση. Η έμφαση στην ουτοπία ή/και στο έγκλημα, συνυφασμένο με τη φύση του κομμουνισμού (κι όχι μόνον ως μετρήσιμο μέγεθος) στη μετακομμουνιστική περίοδο, η καταδίκη των ιδεολογιών, αποκαλύπτει τη λογική αυτής της προσέγγισης.
Στο συλλογικό έργο Le siècle des communismes (το οποίο μνημονεύει και ο Τραβέρσο), οι επιμελητές της έκδοσης προδιαγράφουν στην εισαγωγή τη βασική τους μέριμνα: να αναδείξουν τις διαφορές (τις οποίες θεωρούν μείζονες) ανάμεσα στις «χώρες της Ανατολής» που αφορούν τις διαφορετικές συνθήκες ανόδου των κομμουνιστικών κομμάτων στην εξουσία, αλλά και του ιστορικού πλαισίου μέσα στο οποίο διαμόρφωσαν τα δομικά χαρακτηριστικά τους (η εμπειρία του εμφυλίου πολέμου για το ισπανικό ΚΚ, της αντίστασης και του εμφυλίου για το ΚΚΕ, η φασιστική καταστολή για το ιταλικό ΚΚ, η συμμετοχή στο Λαϊκό Μέτωπο και στον αντιφασιστικό αγώνα για το γαλλικό ΚΚ).
Παρά τις κομματικές της πλαισιώσεις, η αντιφασιστική και αντιναζιστική αντίσταση αποτελεί μείζονα ιστορική εμπειρία των ευρωπαϊκών λαών κατά την περίοδο του μεσοπολέμου και τη δεκαετία του 1940. Εν τούτοις, η καταδίκη του ολοκληρωτισμού και της επαναστατικής βίας μέσα από τη μετα-ψυχροπολεμική ανάγνωση της ιστορίας του 20ού αιώνα, διαγράφει, σύμφωνα με τον Τραβέρσο, την αντιφασιστική παράδοση συλλήβδην και, συνάμα, τη μνήμη της εξορίας και των θυμάτων του ναζισμού. Nομίζω ότι, γι’ αυτόν, το 1989 αποτελεί μια άλλη τομή, ένα άλλο κρίσιμο momentum, καθοριστικό και στο πεδίο των ανθρώπινων συνειδήσεων, με το οποίο ενδεχομένως κλείνει ο 20ός αιώνας (Hobsbawm).
Η ιστοριογραφική προσέγγιση που είναι ευαίσθητη στην κατανόηση της ιστορικότητας των κοινωνιών διαγιγνώσκοντας τις κορυφαίες ιστορικές εμπειρίες του αιώνα, οφείλει να λάβει σοβαρά υπ’ όψη αυτό που ο συγγραφέας αποκαλεί γενετικό δεσμό της φιλελεύθερης δημοκρατίας με την εποχή του εμφυλίου πολέμου. Το χρονωνύμιο αυτό που είχε, όπως είδαμε, περάσει στη συνείδηση των συγχρόνων ως τέτοιο, οριοθετούσε μια περίοδο που ξεκίνησε με τον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο, γεγονός καθοριστικό για τη γένεση των τριών βασικών ιδεολογιών/εμπειριών του 20ού αιώνα: τον φασισμό, τον ναζισμό και τον σταλινισμό (Traverso, Le Totalitarisme).
Η ΒΙΑ ΣΤΗΝ ΠΟΛΙΤΙΚΗ
Ο πόλεμος αυτός διαμόρφωσε, εξ άλλου, ένα ήθος και μια γενιά εμποτισμένη απ’ αυτό, η οποία πρωταγωνίστησε στην προετοιμασία και την εκτέλεση της άλλης μεγάλης πολεμικής αναμέτρησης στο πλαίσιο του πρώτου μισού του αιώνα. Συνέτεινε επίσης στην εισαγωγή της βίας στην πολιτική, η οποία τραυμάτισε τις ευρωπαϊκές κοινωνίες και την πολιτική ζωή των τριών επόμενων δεκαετιών. Το 1914 αποτελεί έτσι το ορόσημο για την εμπειρία της συμμετοχής στον ολοκληρωτικό πόλεμο, τη μήτρα για την αποδοχή από την πολιτική της βίας, την αρχή της εποχής του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου στον οποίο συγκρούστηκαν ιδεολογίες και κουλτούρες, όπως στην περίπτωση του Ισπανικού Εμφυλίου.
Σε τι αντιστοιχεί όμως ο ευρωπαϊκός εμφύλιος πόλεμος; Πρόκειται, στην αντίληψή μου, για ένα χρονωνύμιο που δηλώνει στο έργο του Τραβέρσο έναν κύκλο, όπου μια αλυσίδα καταστροφικών συμβάντων συμπυκνώνει μια ιστορική μεταβολή οι προϋποθέσεις της οποίας είχαν σωρευτεί στη διάρκεια του προηγούμενου αιώνα μέσα από κύκλους κρίσεων, πολέμων και επαναστάσεων (σ. 63). Περιοδολογώντας έτσι το φαινόμενο του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου, ο Τραβέρσο αναζητεί ακόμη πιο πίσω τις συνέχειές του, συγκεκριμένα στον 17ο και στον 18ο αιώνα, στους πολέμους εκείνους που εμφανίζουν αναλογίες τουλάχιστον ως προς τον ολοκληρωτικό τους χαρακτήρα: τον Τριακονταετή Πόλεμο (1618-48) και τους πολέμους της Γαλλικής Επανάστασης (1789-1815). Το ενδιαφέρον είναι ότι τα ίδια τα ιστορικά υποκείμενα είχαν αποκτήσει συνείδηση των συνεχειών, εγγύτερων ή μακρύτερων, τις οποίες αναδεικνύει ο αναλυτής. Ο Τραβέρσο επισημαίνει έτσι ότι οι διπλωμάτες, το 1939, δεν είχαν την παραμικρή αμφιβολία ότι ο νέος πόλεμος αποτελούσε συνέχεια του πρώτου –κι ο Χίτλερ, ως γνωστόν, δήλωνε κατ’ επανάληψη την πρόθεσή του να εξαλείψει το όνειδος των Βερσαλλιών. Επίσης, τριακονταετή πόλεμο-αστραπή είχαν ονομάσει οι στρατιώτες της Βέρμαχτ τον δικό τους αγώνα.
Tο βιβλίο αυτό καταλαμβάνει ένα γνωσιακό χώρο στον οποίο τέμνεται η πολιτική ανάλυση, η διανοητική ιστορία, η σημασιολογική προσέγγιση των εννοιών και η πολιτισμική ιστορία· ο τρόπος επίσης με τον οποίο χειρίζεται τις γραπτές μαρτυρίες (τη λογοτεχνία και τον κινηματογράφο), η σημασία που αποδίδει στη σχέση της ζωής των ανθρώπων με την ιστορία, η ένταξη των κειμένων στη ζωή στην οποία ανήκουν, δίνουν στην προσέγγιση του Τραβέρσο μια εκλεπτυσμένη ψυχο-ανθρωπολογική και, εν μέρει, και κοινωνιολογική διάσταση. Ο συγγραφέας τοποθετεί το γεγονός εντός του διανοητικού και πολιτικού περιβάλλοντος και, παρακολουθώντας τη δημόσια χρήση των αισθημάτων, επιχειρεί να βαθύνει την ιστορική αντίληψη για τη βία, τον πόλεμο, την εξορία.
Εν τέλει, ο Τραβέρσο αναλύει το πολιτικό μέσω μιας ιστορικής και ανθρωπολογικής συνάμα προσέγγισης, έχοντας μάλιστα αναπτύξει ιδιαίτερα τις ευαισθησίες του ιστορικού: επισημαίνει τις ιστορικές τομές ως σημεία στο ιστορικό συνεχές στα οποία βρίσκουμε πυκνώσεις του παλαιού και του νέου, συνθέτοντας τον καμβά του ιστορικού momentum. Περιοδολογεί, μιας και η περιοδολόγηση αποτελεί τη μεθοδολογία του ιστορικού, σύμφωνα με τον Ράινχαρτ Κοσέλλεκ (Reinhart Koselleck), από τον οποίο έχει γόνιμα επηρεαστεί στο πεδίο των ιστορικών κατηγοριών που ο γερμανός ιστορικός εισήγαγε και στον τρόπο με τον οποίο συνυφαίνονται στην ιστοριογραφία οι ποικίλες χρονικότητες. Επιπροσθέτως, θεωρεί ότι κάθε ιστορικός μετασχηματισμός τροφοδοτείται από την οπτική των ηττημένων που βαθαίνει συνήθως την ιστορική γνώση (Κοσέλλεκ). Σε αυτούς τους ηττημένους των πολέμων εστιάζει την ανάλυσή του ο Τραβέρσο, με την έγνοια να αποκαταστήσει την ιστορικότητα των εννοιών και να κατανοήσει τις δράσεις των ιστορικών υποκειμένων που βίωσαν τις εμπειρίες της γενιάς τους ποικιλοτρόπως, πολέμησαν μεταξύ τους, συγκρούστηκαν ή έμειναν στην γκρίζα ζώνη, σκοτώθηκαν ή επιβίωσαν. Οι ηττημένοι του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου ανήκουν σε όλα τα μέτωπα κι είναι από τη Ρόζα Λούξεμπουργκ, τον Γκράμσι, τον Τρότσκι, τον Βάλτερ Μπένγιαμιν έως τον Γιούνγκερ και τον Καρλ Σμιτ. Μέλημά του είναι, άλλωστε, να αποκαταστήσει τους όρους της συζήτησης των χρόνων εκείνων οι οποίοι έχουν παραποιηθεί εκ των υστέρων, μέσα από τις ακλόνητες βεβαιότητες της μετα-ολοκληρωτικής αφήγησης, όπως διαμορφώνεται από το 1989 και εξής. Ο αντιφασισμός, φερ’ ειπείν, για τον συγγραφέα, υπερβαίνει την πολιτική της Μόσχας και προηγείται της συγκρότησης των λαϊκών μετώπων. Δεν ταυτίζεται, ως εκ τούτου, με τον κομμουνισμό. Ο ιταλικός αντιφασισμός, για να αρκεστούμε σε μία παράδοση του κινήματος, πυροδοτείται από τη δημοσίευση στην εφημερίδα Il Mondo, τον Μάιο του 1925, του μανιφέστου των αντιφασιστών διανοουμένων με την πρωτοβουλία του φιλελεύθερου Μπενεντέτο Κρότσε.
Οι προθέσεις του συγγραφέα είναι ξεκάθαρες. Φορέας ο ίδιος μιας συγκεκριμένης αντιφασιστικής παράδοσης, καταφέρνει να σταθεί ψύχραιμος ενώπιον της διανοητικής και ιδεολογικής κατάθεσης των ιστορικών υποκειμένων και να συνθέσει –όχι μόνον για τον ειδικό αλλά και για τον κάθε υποψιασμένο αναγνώστη– μια ιστοριογραφία που θέτει κρίσιμα ζητήματα ερμηνείας (όπως οι αντινομίες του αντιφασισμού, η μεταπολεμική νομιμότητα των νικητών του Β’ Πολέμου, η εργαλειοποίηση της Shoah και οι ευθύνες για την καταστροφή των Εβραίων της Ευρώπης, ο σταλινισμός), σέβεται την ιστορική κίνηση, τις πολλαπλές αναγνώσεις των συλλογικών εμπειριών και τα μεγάλα διλήμματα των ανθρώπων σε κρίσιμες ιστορικές συγκυρίες. Το βιβλίο έχει, τέλος, την τύχη να αντλεί έμπνευση από ένα πλουσιότατο τεκμηριωτικό υλικό, το οποίο ο συγγραφέας ελέγχει απολύτως. Το γεγονός αυτό καθιστά την ανάγνωση ελκυστική.
Σε τούτο συντείνει η άρτια μεταφραστική προσπάθεια του Γιάννη Ευαγγέλου. Το πρωτότυπο κυκλοφόρησε στα γαλλικά το 2007 με τίτλο A feu et à sang. De la guerre civile européenne 1914-1945 από τις εκδόσεις Stock.
14 Kasım 2014 Cuma
ΚΡΙΣΤΟΦΕΡ ΛΑΣ
''Περί τα τέλη του 18ου αιώνα τα κυρία χαρακτηριστικά του αστικού οικογενειακού συστήματος είχαν στέρεα εδραιωθεί στην Δυτική Ευρώπη και τις ΗΠΑ : Ο γάμος γινόταν σε σχετικά μεγάλη ηλικία και πολλοί άνθρωποι έμεναν άγαμοι. Ο γάμος έτεινε να κανονίζ εται από τους μέλλοντες συζύγους και όχι από τους γονείς και τους πρεσβυτερους..Οι πρεσβύτεροι επέτρεπαν στα νεαρά ζευγάρια να φλερτάρουν καταλαβαίνοντας ότι η αυτοσυγκράτηση των νέων θα έπαιρνε τη θέση της επιτήρησης από τους ενηλίκους. (σ 24)Συγχρόνως άνδρες και γυναίκες δεν εγκατέλειπαν εύκολα στο γάμο τις συνήθειες της επιφυλακτικότητας που είχαν αποκτήσει κατά τη περίοδο του φλερτ . Εν τελει το Δυτικό σύστημα γάμου γέννησε μεγάλη σεξουαλική ένταση και κακή προσαρμογή,που έγινε πιο έντονα αισθητή από όσο θα γινόταν αλλού επειδή ο γάμος , ιδεατά , βασιζόταν στην οικειότητα και στην αγάπη. Η ανατροπή του γάμου του προσχεδιασμένου από άλλους επηλθε στο όνομα της ρομαντικής αγάπης και μιας νέας σύλληψης της οικογένειας ως καταφύγιου από τον πολύ ανταγωνιστικό κόσμο της αγοράς . : Οι δυο σύζυγοι έμελλε να βρουν παρηγοριά και πνευματική ανανέωση ο ένας στη συντροφιά του άλλου. Ειδικότερα η γυναίκα έμελλε να χρησιμεύσει, σύμφωνα με μία διάσημη ρήση του 19ου αιώνα ως ‘’Άγγελος της παρηγοριάς’’....''''
αποσπασμα απο το Λιμανι σ'εναν ακαρδο κοσμο....(Νοσφεράτος)
o ιστορικός και κοινωνιολόγος Κρίστοφερ Λας αποτελεί ιδιόμορφη περίπτωση στον χώρο της αμερικάνικης διανόησης. Αρκετά νωρίς διαφοροποιήθηκε από τους συναδέλφους του, επιχειρώντας να απευθυνθεί στο ευρύ κοινό. Η γραφή του είναι παθιασμένη και μαχητική, τα κείμενά του πολεμικά, το ύφος του καταγγελτικό. Ελάχιστα είναι τα ζητήματα για τα οποία δεν έχει γράψει. Στα κείμενά του στηλιτεύει την αντικουλτούρα της δεκαετίας του 1960, την πολυπολιτισμικότητα και τον μεταμοντέρνο σκεπτικισμό, τις αναζητήσεις της Νέας Αριστεράς, την εξάπλωση της ψυχοθεραπείας και της «κουλτούρας του ναρκισσισμού», την απώλεια της αυτονομίας του πανεπιστημίου, την απαξίωση της θρησκείας, της πατρίδας και της οικογένειας στον σύγχρονο κόσμο, τις αλλαγές στην κοινωνική διαστρωμάτωση των Η.Π.Α. και τις πολιτικές τους συνέπειες
Απο τις Εκδοσεις Νησιδες
Κρίστοφερ Λας
Λιμάνι σ΄έναν άκαρδο κόσμο
Η οικογένεια υπό πολιορκίαν
Γιατί έχει γίνει η οικογενειακή ζωή τόσο οδυνηρή, ο γάμος τόσο εύθραυστος, οι σχέσεις γονέων και παιδιών τόσο δύσκολες; "Έξοχο βιβλίο - το καλύτερο που διαθέτουμε για την ιστορία της σημερινής οικογένειας".The New Republic "Λαμπρή έκθεση της συλλογικής αυταπάτης μίας "θεραπευτικής" κοινωνίας που αναζητά την ψυχική ασφάλεια. Η ανυπέρβλητη συνεισφορά του είναι πως δείχνει ότι η δημόσια ανησυχία για την κακή κατάσταση της οικογένειας έχει χρησιμεύσει για να μεταμφιέσει προσπάθειες να υποταχθεί η οικογένεια σε νέες μορφές έξωθεν επιρροών, συνήθως προς όφελος της προώθησης νέων υπηρεσιών και προϊόντων".The New York Review of Books "Λαμπρή επιχειρηματολογία, που μας κεντρίζει τη σκέψη".The New York Times"Η ανάλυση και τα συμπεράσματά του διαφοροποιούνται ρητά από ορισμένα ριζοσπαστικά ρεύματα (φεμινισμός, ψυχαναλυτικός αναθεωρητισμός, πολιτισμική ανθρωπολογία, νεομαρξισμός και "αντικουλτούρα"), τα οποία επικρίνουν τον καταπιεστικό θεσμό της οικογένειας και συνδέουν την κοινωνική και πολιτισμική πρόοδο με τη χειραφέτηση του ατόμου από τα οικογενειακά δεσμά. Ο Λας υπογραμμίζει, αντιθέτως, τη σπουδαιότητα των οικογενειακών δεσμών και επισημαίνει τους κινδύνους που συνεπάγεται η διάβρωση της οικογενειακής ζωής στη σύγχρονη κοινωνία. Από πρώτη άποψη φαίνεται παράλογο ένας ριζοσπάστης στοχαστής, σφοδρός επικριτής του αμερικάνικου καπιταλισμού όπως ο Λας, να υπερασπίζεται παραδοσιακές αξίες. Τα επιχειρήματα και οι συλλογισμοί του, όμως, κατορθώνουν να κλονίσουν πολλές "προοδευτικές" μας βεβαιότητες. Παρατηρεί ότι η σταδιακή διάβρωση της εξουσιαστικής οικογένειας, που επήλθε καθ' όλη τη διάρκεια της φιλελεύθερης φάσης της αστικής κοινωνίας, όχι μόνο δεν απελευθέρωσε το άτομο από εξωτερικούς καταναγκασμούς, αλλά το υποδούλωσε σε νέες μορφές κυριαρχίας, ενώ ταυτόχρονα εξασθένησε την ικανότητά του για αντίσταση και αυτονομία. Η φιλελεύθερη επιτρεπτικότητα μπορεί να οδηγήσει σ' ένα νέο και πιο αποτελεσματικό σύστημα κοινωνικού ελέγχου. Και αντίστιχα, η διάλυση της εξουσίας/ αυθεντίας της οικογένειας και ο μαρασμός της οικογενειακής ζωής μπορεί να θέσουν τις ψυχικές βάσεις για την άνοδο ενός νέου τύπου δεσποτισμού. Στο όνομα της κριτικής στην "εξουσιαστική προσωπικότητα" που γεννάει η καταπιεστική οικογένεια, υποστηρίχθηκε η ανατικατάσταση της εξουσίας/ αυθεντίας των γονέων από την εξουσία/ αυθεντία των "ειδικών" της ανατροφής των παιδιών (γιατρών, ψυχολόγων κτλ.). Ο Λας εξετάζει κριτικά αυτό το φαινόμενο της εισβολής στην αμερικάνικη οικογένεια των ειδικών της κοινωνικής και ψυχικής παθολογίας. Επικαλείται μάλιστα τον Φρόυντ, ο οποίος υποστήριζε ότι η αυτονομία εδράζεται στην έντονη συναισθηματική ταύτιση με τους γονείς και έρχεται έπειτα από τρομερούς αγώνες για να ξεπεράσουμε την κατωτερότητα και την εξάρτηση. Η εξασθένηση της πατρικής φροντίδας, συμπεραίνει ο Λας, ακριβώς επειδή έχει αμβλύνει τη σύγκρουση πατέρων και γιων, καθιστά πολύ πιο δύσκολο για το παιδί να γίνει αυτόνομος ενήλικος". (Θανάσης Γιαλκέτσης, Βιβλιοθήκη της Ελευθεροτυπίας, 464, 3 Αυγούστου 2007)
[ISBN:978-960-8263-62-Χ]
[ISBN:978-960-8263-62-Χ]
- Κρίστοφερ Λας Η κουλτούρα του ναρκισσισμούO αμερικανός ιστορικός και κοινωνιολόγος Kρίστοφερ Λας (1932-1994). Θεωρεί χαρακτηριστικό της ζωής στην Aμερική της δεκαετίας του 1970 τον “ναρκισσισμό
Τα δέκα κεφάλαια του βιβλίου:
1. Το κίνημα αυτογνωσίας και η εισβολή της κοινωνίας στον εαυτό
2. Η ναρκισσιστική προσωπικότητα του καιρού μας
3. Αλλαγή των τρόπων επιτυχίας
4. Η κοινοτοπία της αυτογνωσίας: θεατρικότητα της πολιτικής
5. Η υποβάθμιση του αθλητισμού
6. Το σχολικό σύστημα και η νέα αγραμματοσύνη
7. Ο εκσυγχρονισμός της αναπαραγωγής και η κατάρρευση της εξουσίας
8. Η φυγή από το συναίσθημα. Κοινωνιοψυχολογία του πολέμου των δύο φύλων
9. Η κλονισμένη πίστη στην αναγέννηση της ζωής
10. Πατερναλισμός χωρίς πατέρα.
- Κρίστοφερ Λας
Ο ελάχιστος εαυτός
Ψυχική επιβίωση σε καιρούς αναστάτωσης
Ο 20ός αιώνας έφερε την εκτενή βιομηχανοποίηση, τη βία σε έκταση και μορφή πρωτοφανείς στην Ιστορία. Η αίσθηση της κλίμακας του κοινωνικού περιγύρου που περιβάλλει τον κάθε άνθρωπο μεγάλωσε κατά πολύ, ενώ ο αυξημένος ρυθμός των εξελίξεων τον ανάγκασε να μετατραπεί από ήρεμο διαμορφωτή της πραγματικότητάς του σε δρομέα που προσπαθεί να προλάβει τις εξελίξεις. Το μη-οικείο, ταχέως εξελισσόμενο και απειλητικό αυτό περιβάλλον εμφανίζεται υπερβολικά «μεγάλο» και εχθρικό προς την εγγενή τάση του ανθρώπου να επιβληθεί στον περίγυρό του. Αποτέλεσμα: η συρρίκνωση του Εαυτού στα απολύτως βασικά στοιχεία του, ο περιορισμός του σε μια κατάσταση διαρκούς πολεμικής ετοιμότητας. Και όπως σε κάθε πόλεμο, η επιβίωση μετατρέπεται σε πρωτεύουσα προτεραιότητα, τόσο πολύ μάλιστα που καθίσταται αυτοσκοπός, παραβλέποντας την ανάγκη αναζήτησης οποιουδήποτε άλλου νοήματος πέραν της ίδιας της επιβίωσης. Η υγιής υπαρξιακή σχέση του ανθρώπου με το περιβάλλον του διαρρηγνύεται καθώς αυτός μετατρέπεται σε πολεμιστή: ανασφαλής, επιθετικός και καιροσκόπος, έτοιμος να κάνει το καθετί που πιστεύει ότι θα κατασιγάσει την ανασφάλειά του
(Μάριος Δαμουλιάνος, περ. Strange)
Κρίστοφερ Λας
- Η εξέγερση των Ελίτκαι η προδοσία της δημοκρατίας
Tο 1930 κυκλοφόρησε το βιβλίο του Oρτέγκα υ Γκασετ “H εξέγερση των μαζών”. O ισπανός φιλόσοφος έκρινε ότι η ορμητική είσοδος των λαϊκών μαζών στην ιστορία αποτελούσε μείζονα κίνδυνο για τη δημοκρατία. Eξήντα χρόνια αργότερα, ο αμερικανός ιστορικός και κοινωνιολόγος Kρίστοφερ Λας κρίνει ότι η δημοκρατία σήμερα απειλείται από τις ελίτ, δηλαδή τα ανώτερα στελέχη των μεγάλων εταιρειών και τους εύπορους ελευθεροεπαγγελματίες. Γιατί οι ελίτ αυτές έχουν αποκοπεί από τη χώρα και την κοινωνία τους και προσπαθούν να επιβάλουν στον κόσμο την απόλυτη ομοιομορφία. Στα επτά κείμενα που αποτελούν τον τόμο, ο Λας εξετάζει τη δημόσια εκπαίδευση, τα μεγάλα εμπορικά κέντρα, την πολυπολιτισμικότητα, αλλά και τη ζωή σε μία εκκοσμικευμένη κοινωνία όπως η σημερινή.
. Θεμέλια της δημοκρατίας δεν είναι τα άτομα αλλά οι αυτοκυβερνώμενες κοινότητες, υποστηρίζει ο Λας (σ. 13). Αλλά οι νέες ελίτ του κοσμοπολιτισμού και της πολυπολιτισμικότητας, άνθρωποι που δεν πιστεύουν σε οικογένεια, πατρίδα και θρησκεία, στρέφονται εναντίον της «Μέσης Αμερικής» και υπονομεύουν, ισχυρίζεται, τις βάσεις της δημοκρατίας. […]Αν και κατηγορεί εξ ίσου τις δυνάμεις της αγοράς (σ. 30), τις πολυεθνικές επιχειρήσεις, τη γραφειοκρατία και τις παρεμβάσεις του προνοιακού κράτους για τη διάλυση του παραδοσιακού κοινωνικού ιστού, η αιχμή του Λας στρέφεται μάλλον προς ένα νέο στρώμα της διανόησης, το οποίο κατέχει σήμερα ηγεμονική θέση στις σύγχρονες Δυτικές κοινωνίες. Πρόκειται για τους ανθρώπους που εργάζονται στην πολιτισμική βιομηχανία (Τύπο, τηλεόραση, κινηματογράφο, μάνατζμεντ, διαφήμιση κτλ.). Το νέο αυτό στρώμα αδιαφορεί για, ή ειρωνεύεται, τον παραδοσιακό ρόλο του διανοούμενου-παιδαγωγού και δεν στοχεύει στη διαφώτιση και στην καθοδήγηση των μαζών ακολουθώντας κάποιο συγκεκριμένο κανονιστικό πρόγραμμα. Σύμφωνα με τον Λας, που τοποθετεί τον εαυτό του στην παλιά Αριστερά, η νέα ελίτ δεν ενδιαφέρεται «να επιβάλλει τις αξίες της στην πλειονότητα», την οποία αντιμετωπίζει με «ανάμεικτη περιφρόνηση και ανησυχία» (σ. 26), θεωρώντας την «αδιόρθωτα ρατσιστική, σεξιστική, επαρχιώτικη και ξενοφοβική» (σ. 22).
- Κι όμως! Στη «Μέση Αμερική» επιβιώνει ο «κοινός νους», ισχυρίζεται ο Λας, σ’ αυτά τα στρώματα επιβιώνουν οι παραδόσεις, χάρη στις οποίες το έθνος μπορεί να ανακάμψει: πρόκειται για τις παραδοσιακές αξίες των μικροϊδιοκτητών γης, των μικροεμπόρων και των τεχνιτών – «ο ποπουλισμός είναι η αυθεντική φωνή της δημοκρατίας» (σ. 83). Ο Λας αντιπαραθέτει τον «κοινό νου» στις αφηρημένες ιδέες της νέας ελίτ, ενώ κατανοεί τη «Μέση Αμερική» και συμπάσχει μ’ αυτήν, με τους «απλούς ανθρώπους» που μιλούν για ηθική έκπτωση και ανησυχούν για τη θρησκευτική αδιαφορία, την κυριαρχία υλιστικών αξιών και τη λατρεία του χρήματος, την αποθέωση της εφήμερης απόλαυσης, την έλλειψη ορίων και τη σεξουαλική αποχαλίνωση, τον αυξανόμενο αριθμό διαζυγίων και αμβλώσεων, την αύξηση της χρήσης ναρκωτικών κ.ά. (σ. 84). Πού οδεύουμε, λοιπόν, αγωνιά μαζί τους ο Λας, ενώ υποστηρίζει ότι ο μαρξισμός «οφείλει ν’ αφομοιώσει τις διαισθήσεις των πολιτισμικά συντηρητικών» (σ. 97). […]Καθώς ο συγγραφέας συμμετέχει μαχητικά στο δημόσιο πεδίο, ψάχνοντας, όπως γράφει, «μια μορφή σοσιαλισμού που να ταιριάζει στην Αμερική», παίρνει μέρος στις ιδεολογικές και πολιτικές συγκρούσεις της εποχής του και μας προσφέρει πλούσιο ιστορικό υλικό για να κατανοήσουμε τις αντιθέσεις της σύγχρονης Αμερικής, την αμηχανία και τις αντιφάσεις της σύγχρονης Αριστεράς και τη γοητευτική αλλά τόσο παραμελημένη ιστορία της σύγχρονης διανόησης.
(Ελένη Ανδριάκαινα, Ελεύθερος Τύπος της Κυριακής)
13 Kasım 2014 Perşembe
Enzo Traverso, Διά πυρός και σιδήρου. Περί του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου 1914-1945, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Ευαγγέλου, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2013, 401 σελ.Δέσποινα Ι. Παπαδημητρίου Όλα ήταν ένας ευρωπαϊκός εμφύλιος/αναδημοσιευση απο το THE BOOKS' JOURNAL
Κυριακή, 01 Δεκεμβρίου 2013
Ζωγραφική απεικόνιση από τον William Orpen (1878–1931) της υπογραφής της Συνθήκης των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919), με την οποία δόθηκε τέλος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναπαρίσταται η μεγάλη Αίθουσα των Καθρεπτών και τα κεφάλια των ευρωπαίων ηγετών ενώ συσκέπτονται. Μπροστά: ο Dr. Johannes Bell (Γερμανία) υπογράφει μαζί με τον Herr Hermann Müller. Μεσαία σειρά, καθιστοί, από αριστερά: Στρατηγός Tasker H. Bliss, Συνταγματάρχης E.M. House, Henry White, Robert Lansing, ο πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον (ΗΠΑ), ο Ζωρζ Κλεμανσώ (Γαλλία), D. Lloyd George, A. Bonar Law, Arthur J. Balfour, Viscount Milner, G.N. Barnes (Μεγάλη Βρετανία), Μαρκήσιος Σαγιόνζι (Ιαπωνία). Πίσω σειρά, από αριστερά: Ελευθέριος Βενιζέλος (Ελλάδα), Dr. Affonso Costa (Πορτογαλία), Λόρδος Riddell, Sir George E. Foster (Καναδάς), Νικόλα Πάχιτς (Σερβία), Stephen Pichon (Γαλλία), Στρατηγός Sir Maurice Hankey, Edwin S. Montagu (Μεγάλη Βρετανία), ο Μαχαραγιάς του Μπικάνερ (Ινδία), Vittorio Emanuele Orlando (Ιταλία), Paul Hymans (Βέλγιο), Στρατηγός Louis Botha (Νότια Αφρική), W.M. Hughes (Αυστραλία).
Όλα ήταν ένας ευρωπαϊκός εμφύλιος
Δέσποινα Ι. Παπαδημητρίου Δημοσιεύθηκε στο Τεύχος 37
Ζωγραφική απεικόνιση από τον William Orpen (1878–1931) της υπογραφής της Συνθήκης των Βερσαλλιών (28 Ιουνίου 1919), με την οποία δόθηκε τέλος στον Α’ Παγκόσμιο Πόλεμο. Αναπαρίσταται η μεγάλη Αίθουσα των Καθρεπτών και τα κεφάλια των ευρωπαίων ηγετών ενώ συσκέπτονται. Μπροστά: ο Dr. Johannes Bell (Γερμανία) υπογράφει μαζί με τον Herr Hermann Müller. Μεσαία σειρά, καθιστοί, από αριστερά: Στρατηγός Tasker H. Bliss, Συνταγματάρχης E.M. House, Henry White, Robert Lansing, ο πρόεδρος Γούντροου Γουίλσον (ΗΠΑ), ο Ζωρζ Κλεμανσώ (Γαλλία), D. Lloyd George, A. Bonar Law, Arthur J. Balfour, Viscount Milner, G.N. Barnes (Μεγάλη Βρετανία), Μαρκήσιος Σαγιόνζι (Ιαπωνία). Πίσω σειρά, από αριστερά: Ελευθέριος Βενιζέλος (Ελλάδα), Dr. Affonso Costa (Πορτογαλία), Λόρδος Riddell, Sir George E. Foster (Καναδάς), Νικόλα Πάχιτς (Σερβία), Stephen Pichon (Γαλλία), Στρατηγός Sir Maurice Hankey, Edwin S. Montagu (Μεγάλη Βρετανία), ο Μαχαραγιάς του Μπικάνερ (Ινδία), Vittorio Emanuele Orlando (Ιταλία), Paul Hymans (Βέλγιο), Στρατηγός Louis Botha (Νότια Αφρική), W.M. Hughes (Αυστραλία). Enzo Traverso, Διά πυρός και σιδήρου. Περί του ευρωπαϊκού εμφυλίου πολέμου 1914-1945, μετάφραση από τα γαλλικά: Γιάννης Ευαγγέλου, Εκδόσεις του Εικοστού Πρώτου, Αθήνα 2013, 401 σελ.
Η αποδοχή της βίας ως τρόπος πολιτικής κατίσχυσης, η άνοδος του φασισμού, ο Α’ Παγκόσμιος Πόλεμος δεν είναι ξεκομμένα ιστορικά φαινόμενα αλλά, όλα μαζί, ενταγμένα στη μεγάλη ευρωπαϊκή ιστορία, μπορούν να ισωθούν και ως επί μέρους επεισόδια ενός μεγάλου ευρωπαϊκού εμφυλίου, που συνεχίστηκε με την άνοδο του ναζισμού, τον Β’ Παγκόσμιο, έως και την κατάρρευση του κομμουνισμού. Τι αλλάζει στην αποτίμηση της ευρωπαϊκής ιστορίας του 20ού αιώνα η παραπάνω παραδοχή –σε συνδυασμό με την εξέταση της άποψης των ηττημένων, που αλλάζει συνήθως την ιστορική γνώση;[TBJ]
12 Kasım 2014 Çarşamba
tovima.gr - Τα πέντε στάδια του έρωτα
Ο κεραυνός της έλξης πέφτει, το βλέμμα μιλάει από μόνο του
tovima.gr|Από tovima.gr —
Ο κεραυνός της έλξης πέφτει, το βλέμμα μιλάει από μόνο του. Οι πεταλούδες αρχίζουν τον ξέφρενο χορό τους στο στομάχι προσπαθώντας να σκαρφαλώσουν στα χείλη και να εκφράσουν έναν καταρράκτη συναισθημάτων. Η όρεξη κόβεται και οτιδήποτε συμβαίνει γύρω μας σβήνει ρίχνοντας τον προβολέα αποκλειστικά και μόνο στο αντικείμενο του πόθου μας που έχει ήδη κυριεύσει την κάθε μας σκέψη. Κάπως έτσι ο έρωτας μας χτυπάει την πόρτα.
Τις περισσότερες φορές όμως όλος αυτός ο εσωτερικός «πόλεμος» συναισθημάτων και... ορμονών συνοδεύεται από συμπτώματα που θα μπορούσαν να σηματοδοτήσουν το στάδιο της σχέσης στην οποία βρισκόμαστε. Νέα μελέτη της ιστοσελίδας σχέσεων eHarmony ανέλυσε την καθημερινότητα ατόμων που δήλωναν ερωτευμένα ξεκλειδώνοντας τα πέντε βασικά στάδια μιας σχέσης: εκείνο του πεταλουδίσματος, της δόμησης της σχέσης, της αφομοίωσης όλου αυτού που συμβαίνει, της ειλικρίνειας και της σταθερότητας.
Στο πλαίσιο της μελέτης, στην οποία συμμετείχε και η κυπριακής καταγωγής ψυχολόγος δρ Λίντα Παπαδόπουλος - που ζει και εργάζεται στο Λονδίνο -, από τους 1.393 εθελοντές της μελέτης ζητήθηκε να συμπληρώσουν ένα ερωτηματολόγιο γύρω από τη συμπεριφορά και την καθημερινότητά τους. Στόχος των ειδικών ήταν να δουν κατά πόσον υπάρχουν πραγματικά διαφορετικά στάδια στον έρωτα, πώς νιώθουν οι ερωτευμένοι σε καθένα από αυτά, αλλά και πώς θα μπορούσαν να τα εξωτερικεύσουν από πλευράς φυσιολογίας.
«Είναι πραγματικά εντυπωσιακό, αν αναλογιστούμε ότι ένα τόσο δυνατό συναίσθημα μπορεί να σπάσει σε διαφορετικά επίπεδα» λέει η δρ Παπαδόπουλος. «Αυτό όμως που θεωρώ ότι είναι ακόμη πιο εντυπωσιακό είναι το γεγονός ότι ένα ζευγάρι μπορεί να αναβιώσει συγκεκριμένα στάδια του έρωτά του στην πορεία της σχέσης του και ανάλογα με τις προκλήσεις που αντιμετωπίζει κάθε φορά».
«Μια ωραία πεταλούδα»
Από τα στοιχεία της μελέτης και με βάση τη μέθοδο της επαγωγής φάνηκε ότι από τα 33 εκατ. των Βρετανών που βρίσκονται σε σχέση περίπου το 2% - που μεταφράζεται σε 588.000 άτομα - απολαμβάνει το «μαγικό» πρώτο στάδιο του έρωτα. Πέρα από τα έντονα συναισθήματα και την ακατανίκητη σεξουαλική έλξη, το 30% αυτών δήλωσε ότι βασικό «σύμπτωμα» του συγκεκριμένου σταδίου είναι η απώλεια σωματικού βάρους. Το 39% πάλι ανέφερε έλλειψη παραγωγικότητας και αδυναμία συγκέντρωσης.
Οπως εξηγούν οι επιστήμονες, από βιολογικής απόψεως, κατά τα πρώτα ραντεβού τόσο στους άνδρες όσο και στις γυναίκες τα επίπεδα των ορμονών του φύλου (τεστοστερόνη, οιστρογόνα) αυξάνονται. Αυτό, σύμφωνα με το 56% των εθελοντών, κάνει τη λίμπιντο να ανεβαίνει στα ύψη.
«Οι πεταλούδες αποτελούν έναν πολύ καλό τρόπο να περιγράψει κάποιος ότι δεν μπορεί να σταματήσει να κάνει σεξ» λέει γελώντας η δρ Παπαδόπουλος. «Από τη μελέτη φάνηκε ότι πολλοί από τους συμμετέχοντες απλά ξεχνούσαν να φάνε. Η παραγωγικότητα φάνηκε να πέφτει σημαντικά καθώς οι ερωτευμένοι τείνουν να ονειροπολούν διαρκώς. Επίσης, το συγκεκριμένο στάδιο του έρωτα φάνηκε να συνοδεύεται συχνά-πυκνά από... σπυράκια. Αυτό θα μπορούσε να συμβαίνει εξαιτίας των ορμονικών διαταραχών που παρατηρούνται τότε».
Λιθαράκι, λιθαράκι…
Μόλις υποχωρήσει ο «πυρετός» του έρωτα το ζευγάρι αρχίζει να ανακαλύπτει ο ένας τον άλλον και να χτίζει τη σχέση του. Ο οργανισμός τότε απελευθερώνει μονοαμίνες, νευροδιαβιβαστές οι οποίοι μεταξύ άλλων επιταχύνουν τους καρδιακούς παλμούς, πυροδοτούν την αίσθηση της έντονης ικανοποίησης και μιμούνται την επίδραση των ναρκωτικών ουσιών. Το συναίσθημα που χαρακτηρίζει το στάδιο αυτό είναι μια «χαρούμενη ανησυχία», με επίκεντρο πάντα το έτερον ήμισυ.
Το 44% των εθελοντών ανέφερε έλλειψη ύπνου, ενώ το 29% δήλωσε προβλήματα συγκέντρωσης.
«Με την πάροδο του χρόνου περνάμε στο στάδιο κατά το οποίο ερχόμαστε πιο κοντά με τον σύντροφό μας και τον γνωρίζουμε καλύτερα» λέει η δρ Παπαδόπουλος. «Σε αυτό το στάδιο παρατηρούνται προβλήματα προσοχής και συγκέντρωσης, ενώ υπάρχει το αίσθημα μιας διαρκούς ερωτικής "μέθης"».
Οταν το «ροζ» συννεφάκι διαλύεται
Στο τρίτο στάδιο, κατά τους ειδικούς, το ροζ συννεφάκι του έρωτα ξεθολώνει ελαφρώς επιτρέποντας στους δύο συντρόφους να αναρωτηθούν αν αυτός που έχουν απέναντί τους είναι ο «σωστός». Εδώ τίθενται και τα ερωτήματα γύρω από το ποιο θα μπορούσε να είναι το μέλλον μιας σχέσης, γεγονός που κατά το 27% των ερωτηθέντων μπορεί να αυξήσει τα επίπεδα του στρες.
«Πρόκειται για το στάδιο όπου πολλές φορές καταλήγουμε λέγοντας "αυτό τελικά είναι σοβαρότερο από ό,τι πίστευα" ή αναρωτιόμαστε "άραγε θέλουμε το ίδιο πράγμα;". Πρόκειται για τη φάση όπου αρχίζουμε να ενσωματώνουμε τον νέο μας σύντροφο στη ζωή μας» εξηγεί η ψυχολόγος.
Ειλικρίνεια πάνω από όλα
Οταν οι μάσκες πέφτουν και αποκαλύπτονται οι πραγματικοί εαυτοί των δύο συντρόφων, τότε είναι που τα νεύρα και η υπομονή τεστάρονται πραγματικά.
«Το τέταρτο στάδιο αφορά την ειλικρίνεια. Ως τώρα όλα ήταν τέλεια και τα συναισθήματα που βίωναν οι δύο ερωτευμένοι βασίζονταν κυρίως στη χαρά και στον ενθουσιασμό. Τώρα όμως ανοίγουν τα χαρτιά τους, γίνονται ευάλωτοι και πολλές φορές φτάνουν ακόμα και σε σημείο αμφισβήτησης» τονίζει η δρ Παπαδόπουλος.
Πιο κοντά από κάθε άλλη φορά
Οσοι από τους ερωτευμένους περάσουν από τα τέσσερα στάδια «αλώβητοι» φτάνουν στο πέμπτο σκαλοπάτι της σταθερότητας. Αυτό ανοίγει την πόρτα στην εμπιστοσύνη και στην οικειότητα δημιουργώντας το λεγόμενο «δέσιμο» στο ζευγάρι.
Από τη μελέτη φάνηκε ότι το 50% των ερωτηθέντων βρισκόταν στο στάδιο αυτό, με το 23% μάλιστα να δηλώνει πιο ευτυχισμένο από ποτέ. Από βιολογικής απόψεως, οι ειδικοί αναφέρουν ότι κατά τη συγκεκριμένη περίοδο τα επίπεδα της ορμόνης βασοπρεσίνης αυξάνονται, γεγονός που ενισχύει το συναίσθημα της εγγύτητας και του δεσίματος μεταξύ των συντρόφων. Η ωκυτοκίνη πάλι έρχεται να εμβαθύνει τα συναισθήματα αυτά.
«Το πέμπτο στάδιο του έρωτα συνοδεύεται από συναισθήματα πραγματικής ευτυχίας. Ο οργανισμός τότε απελευθερώνει ορμόνες οι οποίες βοηθούν το ζευγάρι να δεθεί ακόμη περισσότερο» καταλήγει η δρ Παπαδόπουλος.
Αυτή η Χωρα η απέθαντη που είναι λυπημένη θυμίζει κάτι μέσα μας που τώρα αργοπεθαίνει...
κάτι που ταν πολύτιμο και ήταν απο χρυσάφι
το βάλαμε ενέχυρο ,μια μέρα στον σαράφη
κάτι που ήταν δροσερό κι ήταν αναπνοή μας
μα τώρα λειώνει σαν κερί μαζί με την ψυχή μας
κάτι έχει σπάσει μέσα μας κι ειναι σακατεμένο
κατι που είχαμε ακριβό και τώρα είναι θαμμένο
κάτι που χασαμε παλιά ψαχνουμε να το βρούμε
κι'αναρωτιομαστε κρυφά''αραγε ακομα ζούμε;''
Αυτή η Χωρα η απέθαντη που είναι λυπημένη
θυμίζει κάτι μέσα μας που τώρα αργοπεθαίνει...
Kaydol:
Kayıtlar (Atom)