του Δημήτρη Χριστόπουλου
Χαρακτικό του Τζιάκομο Πάτρι
Η Βουλγαρία είναι μια χώρα με την οποία μας ενώνουν και μας χωρίζουν αρκετά. Στη μόνιμη επωδό των Ελλήνων τα τελευταία χρόνια «γίναμε Βουλγαρία», μια πολιτογραφημένη Ελληνίδα, Βουλγάρα πολίτης, διερωτάται σε ένα άρθρο που αξίζει την προσοχή μας: «Γίναμε όντως Βουλγαρία; Τείνω να απαντήσω: Όχι… ακόμη. Αλλά βρισκόμαστε… σε καλό δρόμο!» (Μάγια Στογιάνοβα, «Γίναμε όντως Βουλγαρία», ηλεκτρονικό περιοδικό Χρόνος, τχ. 11, Μάρτιος 2014). Προσωπικά, ύστερα από ένα πολύ διδακτικό διάστημα στο Πανεπιστήμιο της Σόφιας, φέτος το καλοκαίρι, και έχοντας παρακολουθήσει τις κοινοβουλευτικές συζητήσεις για την ψήφο εμπιστοσύνης στην ελληνική Βουλή την τελευταία βδομάδα, τείνω στο ίδιο συμπέρασμα. Στη Βουλγαρία λοιπόν, τα κυρίαρχα κόμματα, το «κεντροδεξιό» GERB του σωματοφύλακα Μπορίσοφ και το Σοσιαλιστικό Κόμμα, που ακόμη αποπνέει την καμαρίλα του παλιού καθεστώτος υποκλινόμενο συνάμα στη νεοφιλελεύθερη συνταγή του ΔΝΤ, δεν τολμάνε να πούνε στους ανθρώπους «Εμπιστευτείτε μας!». Με τον λόγο τους ουσιαστικά εννοούν και, εν τέλει, πιο κυνικά, λένε: «Μην εμπιστεύεστε κανέναν!». Ξέρουν ότι την εμπιστοσύνη του λαού δεν υπάρχει περίπτωση να την κερδίσουν ύστερα από τόσα χρόνια καταστροφικής «μετάβασης» από τον «σοσιαλισμό» στην «οικονομία της αγοράς». Έτσι λοιπόν, με το να ζητάνε από τον κόσμο να μην εμπιστεύεται κανέναν, δεν χάνουν τίποτε παραπάνω. Απλώς κερδίζουν την πιθανότητα οι Βούλγαροι να μην εμπιστεύονται τους αντιπάλους τους. Πολύ απλά, έτσι παραμένουν κυβερνώντα κόμματα, παρά την απόλυτη ηθική ανυποληψία στην οποία βρίσκονται στις συνειδήσεις του λαού. Η τακτική αυτή επιβεβαιώθηκε και στις πρόσφατες εκλογές στις οποίες, παρά τη συρρίκνωση της εκλογικής τους επιρροής, τα δύο κόμματα παραμένουν πρώτα. Μου το συνόψισε το καλοκαίρι, σε μια αφοπλιστική φράση, μια νεαρή βουλγάρα διανοούμενη, η Μαρίγια Ιβάντσεβα: «in mistrust we trust».
Ο συνειρμός μου δημιουργείται με αφορμή τη συζήτηση στην ελληνική Βουλή σχετικά με την ψήφο εμπιστοσύνης στην κυβέρνηση. Μέσα από τις συζητήσεις, αναδεικνύεται πως ουσιαστικά το ερώτημα δεν αφορά το αν η κυβέρνηση μπορεί να κερδίσει την εμπιστοσύνη των πολιτών: είναι βέβαιο πως την έχει χάσει — και το ξέρει. Η στρατηγική της είναι να μην κερδίσει την εμπιστοσύνη η αντιπολίτευση. Εδώ βρισκόμαστε ενώπιον ενός κοινοβουλευτικού παραδόξου: μέσω μιας λογικής αρνητικού αθροίσματος εμπιστοσύνης, η συζήτηση –και μιλάω και για τις τοποθετήσεις των υπουργών και των βουλευτών της συγκυβέρνησης– αφορά πρωτίστως τον ΣΥΡΙΖΑ, και όχι την κυβέρνηση, τη ΝΔ ή το ΠΑΣΟΚ: Όσο λιγότερη εμπιστοσύνη, τόσο καλύτερα!
Στη Βουλγαρία το μείζον έλλειμμα εμπιστοσύνης στους θεσμούς οδηγεί στην βαθμιαία απαξίωση της πολιτικής, την άνοδο του ακροδεξιού εθνικισμού, στην ξενιτειά ως μόνη λύση για μορφωμένους και μη — όλα αυτά με τα οποία έχουμε εξοικειωθεί, τα τελευταία χρόνια, και στην Ελλάδα. «Είμαστε σε καλό δρόμο» στη διαδρομή προς Βουλγαρία λοιπόν; Στο χέρι μας είναι να αλλάξουμε ρότα!
Ο Δημήτρης Χριστόπουλος διδάσκει στο Τμήμα Πολιτικής Επιστήμης και Ιστορίας του Παντείου Πανεπιστημίου και είναι αντιπρόεδρος της Διεθνούς Ομοσπονδίας Δικαιωμάτων του Ανθρώπου
